بايسته‌هاي جهاد اقتصادي

پرسش (151):
به نام خدا
سلام عليكم؛
بايسته‌هاي جهاد اقتصادي براي يك مؤمن چيست؟ چه بايد بكنيم تا اهل اقتصاد باشيم و در ثاني رويكرد جهادگونه در اقتصاد چگونه است؟
چه كنيم تا در هر كسي در حد خود فرمايش رهبر معظم انقلاب در جهاد اقتصادي را جامه عمل بپوشانيم؟

پاسخ:
عليکم السلام و رحمة الله
چنان‌که مستحضريد، هرگونه فعاليتي که همراه با تلاش، سختي و مقابله با موانع باشد، به‌معني اعم جهاد است و از فرايض الهي و اسلامي است و بايد براي انجام اين فريضه‌ي الهي تمام مقدمات و ابزارهاي آن را فراهم ساخت و موانع آن را به منظور اطاعت امر خداي متعال و رسيدن به سعادت و کمال برطرف نمود. در عصر حاضر که استقلال کشورها و ملت‌ها به قدرت اقتصادي آن‌ها بستگي دارد، نه به توانايي نظامي آن‌ها، تلاش در رشد و تعالي مادي از مصاديق کريمه «و اعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة و من رباط الخيل» (انفال، 60) به‌حساب مي‌آيد.
اگرچه تبيين و ترسيم راهکارهاي رسيدن به نتايج دنيوي و اخروي چنين جهادي از عهده‌ي دانشمندان علم اقتصاد که از ايمان و معرفت حقيقي برخوردار باشند، برمي‌آيد، ولي به اشاره آنچه را که سال‌ها پيش مطرح کرده‌ام، تکرار مي‌کنم:
1ـ اولين وظيفه به‌منظور انجام تکليف الهي جهاد اقتصادي، «افزودن بر ميزان کمي و کيفي ساعات کار» است. در اين زمان بايد کار بيشتر را عبادت بدانيم و توجه داشته باشم که يکي از مهم‌ترين عوامل رشد اقتصادي و دست‌يابي به قدرت بالندگي، پرکاري است.
2ـ دومين وظيفه در اين زمينه «توليد ثروت» است. اگرچه توليد ثروت هميشه خوب بوده و هست، ولي در عصر حاضر خوبي و ارزش آن مضاعف است و از تکاليف عيني مسلمانان به‌حساب مي‌آيد.
3ـ وظيفه‌ي ديگر در اين زمينه، «بهره‌وري علمي و عقلاني» است و با کمترين هزينه بيشترين نتيجه را عائد کشور و مسلمانان کردن است.
4ـ وظيفه‌ي ديگر «استفاده‌ي بهينه از ثروت» است. اگر شرايط اقتصادي جامعه‌ي اسلامي به‌گونه‌اي باشد که فقير وجود نداشته باشد يا بر فقرا فشار معيشتي وارد نشود، مصرف کردن بخش قابل توجهي از درآمدها، امري است که سود مستقيم آن به جامعه بر مي‌گردد. بنابراين در فرض يادشده، مصرف کردن يا مصرف‌گرايي هدفمند نه‌تنها بد نيست، بلکه مي‌تواند مهم‌ترين شرط قدرت اقتصادي و توسعه‌ي همراه با عدالت را که همان توزيع طبيعي ثروت است، فراهم سازد.
5ـ وظيفه‌ي ديگر همگان، «سرمايه‌گذاري در زمينه‌هاي سودآور اقتصادي» است.
6ـ وظيفه‌ي ديگر، «ايجاد اشتغال» است. امروزه ايجاد يک شغل و برنامه‌ريزي کردن براي حفظ و دوام آن، از بسياري از مصارف به‌ظاهر ديني و مذهبي باارزش‌تر است. نقطه‌ي ضعف کشورمان نيز فقدان اشتغال لازم است. کساني که به دين‌داري و عمل صالح اهميت مي‌دهند، بايد بدانند که وجود شغل مناسب همراه با امنيت و دوام آن از مهم‌ترين شرايط دين‌داري به‌حساب مي‌آيد.
7ـ وظيفه‌ي ديگر، «پس‌انداز» است. همه‌ي افراد جامعه به‌ويژه کساني که توانايي سرمايه‌گذاري‌هاي مستقيم و ايجاد اشتغال بي‌واسطه را ندارند، بايد پس‌انداز کردن در بنگاه‌هاي اقتصادي مانند بانک‌ها را در اولويت اول خود قرار دهند. امروزه يکي از نشانه‌هاي قدرت و برتري کشورها به اندازه پس‌انداز تک تک افراد آن کشورها بستگي دارد.
8ـ و بالاخره «تشويق» کساني که وظايف يادشده را انجام مي‌دهند و «توصيه» به کساني که بدان‌ها کم‌توجه هستند. بايد از طريق تشويق و تبيين ضرورت‌هاي زمانه، قبح ثروت‌مندي را زدود.
بهترين شرايط انجام وظايف يادشده اين است که آن‌ها را به‌منظور انجام تکليف الهي و تقويت مسلمانان و افزودن قدرت برابري کشور، سرلوحه خويش قرار دهيم.