درس نوزدهم
«اذا رایت مولای ذنوبی فزعت واذا رایت کرمک طمعت فان عفوت، فخیر راحم و ان عذٌبت بمنٌک و فضلک حجتی یا الله فی جراتی علی مسالتک مع اتیانی ما تکره»
بعد از اینکه در آغاز شب در دعای افتتاح آن گونه سخن گفته شد (در جلسه قبل ذکر شد) در مناجات ابوحمزه که در نیمه های خلوت شب خوانده می شود، باید در مرتبه ای بالاتر سخن گفت.به تعبیری می گوید:خدایا! درست است که در آغاز شب و در جمع و شلوغی گفتم :هیچ ترسی ندارم؛ ولی این کارهای زشت من، مرا به وحشت انداخته است .
«اذا رایت مولای ذنوبی فزعت واذا رایت کرمک طمعت فان عفوت، فخیر راحم و ان عذٌبت بمنٌک و فضلک حجتی یا الله فی جراتی علی مسالتک مع اتیانی ما تکره»
بعد از اینکه در آغاز شب در دعای افتتاح آن گونه سخن گفته شد (در جلسه قبل ذکر شد) در مناجات ابوحمزه که در نیمه های خلوت شب خوانده می شود، باید در مرتبه ای بالاتر سخن گفت.به تعبیری می گوید:خدایا! درست است که در آغاز شب و در جمع و شلوغی گفتم :هیچ ترسی ندارم؛ ولی این کارهای زشت من، مرا به وحشت انداخته است .
از عدل خداوند جز مخلَصین نجات نمی یابند
اگر خداوند هر زشتی و لغزش انسان را مورد عقوبت وعذاب خویش قرار دهد، چه خواهد شد؟تنها نجات یافتگان مخلَصین هستند.سرٌمطلب در آن است که آنها اصلا خودی ندارند .آنها کسانی هستند که روز قیامت هم حساب ندارند.در آن روز که هر کس منتظر حسابرسی خویش است آنها بر قیامت احاطه دارند.به تعبیر قرآن :«اذا نفخ فی الصٌور فصعق من فی السموات ومن فی الارض الا ٌماشاءالله» وقتی صور اول دمیده می شود، همه خلایق دچار صعقه که (نحوی از فلاکت وهلاکت است)می گردند.مگر مخلصین که گویی اصلا صدایی و ندایی نشنیده اند .خداوند فرمود: «لاملانٌ جهنم منک ومن تبعک» یعنی ای شیطان! به تاکید که حتما جهنم را از تو و پیروانت پر می کنم . آِیا وعده و وعید خداوند حتمی الاجرا است؟در اینکه وعده های خداوند به پاداش و ثواب حتما متحقق خواهد شد، شکی نیست .به لحاظ عقلی اگر ترک وعید یعنی اعمال نکردن مجازاتی که برای اعمال سوء مشخص شده بوده، باعث سستی و غفلت بندگان خدا و در نتیجه دور شدن از رحمت الهی گردد، نا پسند است.اما اگر آدمی بین خوف و رجاء باقی بماند، از طرفی سخن خداوند با آن نحو تاکید که به تعبیری یعنی به پیر، به پیغمبر به جهنم می اندازمتان. از طرفی روایاتی که در مورد احاطه و غلبه ظهور رحمت رحمانیه الهی در قیامت است آدمی را بین آن خوف و این امید قرار می دهد تا از مسیر اعتدال خارج نشود .
«غلو ٌتصور نمودن روایات، بستگی به فهم ومعرفت مفسٌر آن دارد»
البته این روایات جزء آن دسته روایات است که اهل ظاهر به تعبیر خودشان، از آن بوی غلو ٌشنیده اند و در کتابهای مشهور حدیثی نیاورده اند.اما شامٌه ها متفاوت است .نمی شود بر حسب اینکه کسی بوی غلوٌ از روایتی استشمام می کند، آن روایت را مطرود دانست.چه بسا عده ای دیگر، آن روایت را نه تنها غلوٌ، بلکه مطابق واقعیت ببینند.روایت در زمینه ظهور رحمت الهی در قیامت، بسیار زیاد آمده است .
«امیدوارکننده ترین آیه قرآن»
شخصی از امام صادق (صلوات الله وسلام علیه) این سوال را پرسید :حضرت فرمودند: مخالفان ما نظرشان در این مورد چیست؟ او عرض کرد: آنها می گویند: این آیه امیدوارکننده ترین است.«لا تقنطوا من رحمة الله انٌ الله یغفر الذنوب جمیعا» یعنی از رحمت خدا مایوس نشوید .همانا خداوند همه گناهان را می بخشد .چندین تاکیدی که در آن آمده نشان حتمی الوقوع بودن آن است .البته با ید در شرح این آیه این نکته را هم اضافه کرد که خود قرآن می گوید:«ان الله لا یغفر ان یشرک به» یعنی خدا آنکه به او شرک می ورزد را نمی بخشاید .شرک یعنی دوبینی .یعنی دیگران را در انجام امور شریک دانستن .که این شرک شامل انواع آن در عبادت،ذات وفعل ،حکومت وتشریع می شود .تعبیری هم بابا طاهر دارد که :
اگر لا تقنطوا محقق نشود، من از این آیه که:«یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا»می ترسم .آنگاه که بنده می گوید :ای وای برمن این چه کارهایی است که در دفتر اعمالم ثبت شده است؟ طبق نقل امام صادق(صلوات الله وسلام علیه)فرمودند:این آیه امیدوارکننده ترین آیه نیست.آن آیه ای که صغیر وکبیر را امیدوار می کند این آیه است :«ومن اللیل فتهجٌد، عسی ربٌک ان یبعثک مقاما محمودا» قرار گرفتن وجود مبارک پیامبر ختمی مرتبت (صلوات الله وسلامه علیه)در مقام محمود امید وارکننده ترین آیه است .
مقام محمود چیست؟
در شرح کوتاهی از مقام محدود می توان گفت: «رحمةللعالمین» بودن پیامبر (صلوات الله وسلام علیه)در قیامت برای همگان ظاهر می شود.در این دنیا امثال ابوسفیان، رحمةللعالمین بودن حضرت را نفهمیدند.چون جهان طبیعت کشش بیشتری برای ظهور آن رحمت را ندارد.یعنی در خیلی جاها رحمت او شکل نقمت پیدا کرده اما در آخرت همه، این رحمةللعالمین بودن حبیب خدارا درک می کنند.تا آنجا که حتی شیطان هم امیدوار می شود که رحمت الهی شامل حالش بشود.همانطور که مقام محمود به پیامبر (صلوات الله وسلامه علیه) نسبت داده شده، در سوره حمد، هر حمدی به خدا نسبت داده شده است.یعنی هر حمدی مخصوص خداوند و حبیب اوست. هر که هر زحمتی در هر کجای عالم کشیده مثل این است که پیامبر (صلوات الله وسلامه علیه) را تسبیح می کرده است .جالب اینجاست که حتی ستایش طرح های قشنگ قالی هم ستایش آنهاست .وقتی پرده ها کنار روند ،معلوم می شود جیک جیک پرنده هم ستایش خدا وحبیب اوست .
«حجتی یا الله فی جراتی علی مسالتک مع اتیانی ما تکره»
دلیل من بر این گستاخی (تقاضای از تو )در حالیکه آنچه را بد میدانستی انجام دادم، جود وکرم توست .این فراز را با این مثال می توان شرح دادکه :ما با کسی دشمنی ورزیدیم .پنجره های خانه اش را با سنگ شکستیم .با چکش در خانه اش را کوبیدیم .بچه اش که در را باز کرد دو تا تو گوشی هم به او زدیم بعد که طرف آمد ،در چشمانش نگاه کردیم وگفتیم : چکمان برگشته ،پول می خواهیم !
بندگان خدا در امور دنیا دعا را خوب شناخته اند
وقتی کسی با دیگری کار دارد و با او آشنا نیست اول تلفن می زند، دیداری می کند،دعوتی می نماید تا زمینه ای فراهم شود برا ی تقاضایش.در دعا نزد خداوند هم همین طور است .حداقلش این است که اگر بنده، چیزی ندارد اظهار فقر و نیازمندی بزرگترین سرمایه اوستکه با همین ابراز فقر زمینه ابراز تقاضاهایش را فراهم می کند اما اغلب خلق خدا چنین نمی کنند بلکه می گویند:بر درگاه تو آمده ایم .شیشه ات را هم خرد کرده ایم .بندگانت را هم اذیت کرده ایم اما حالا با این همه دست نیاز به سمت تو دراز کرده ایم .اگریقین نداشتیم که بخشنده هستی، ابتدا به درگاه دیگری می رفتیم تا شفاعتمان کند اما می دانیم که تو کریم هستی.اگر چه نا فرمانی ات کردیم اما تو را می شناسیم، تو جواد وکریم هستی. اگر قرار باشد برای ابراز نیاز به دیگران هم خجالت بکشیم و در نزد تو هم خجل باشیم، فرق تو با بندگانت در چیست ؟
تو با آنها فرق داری.توجوادی.آنها نیستند.تو کریمی، آنها نیستند.تو غنی هستی و آنها فقیرند .
خدایا!بزرگترین لطف ونعمتت ر ا برما آشنایی با معارف خودت ومعارف ویژه خاندان پیامبر وحبیبت قرار ده!
اگر خداوند هر زشتی و لغزش انسان را مورد عقوبت وعذاب خویش قرار دهد، چه خواهد شد؟تنها نجات یافتگان مخلَصین هستند.سرٌمطلب در آن است که آنها اصلا خودی ندارند .آنها کسانی هستند که روز قیامت هم حساب ندارند.در آن روز که هر کس منتظر حسابرسی خویش است آنها بر قیامت احاطه دارند.به تعبیر قرآن :«اذا نفخ فی الصٌور فصعق من فی السموات ومن فی الارض الا ٌماشاءالله» وقتی صور اول دمیده می شود، همه خلایق دچار صعقه که (نحوی از فلاکت وهلاکت است)می گردند.مگر مخلصین که گویی اصلا صدایی و ندایی نشنیده اند .خداوند فرمود: «لاملانٌ جهنم منک ومن تبعک» یعنی ای شیطان! به تاکید که حتما جهنم را از تو و پیروانت پر می کنم . آِیا وعده و وعید خداوند حتمی الاجرا است؟در اینکه وعده های خداوند به پاداش و ثواب حتما متحقق خواهد شد، شکی نیست .به لحاظ عقلی اگر ترک وعید یعنی اعمال نکردن مجازاتی که برای اعمال سوء مشخص شده بوده، باعث سستی و غفلت بندگان خدا و در نتیجه دور شدن از رحمت الهی گردد، نا پسند است.اما اگر آدمی بین خوف و رجاء باقی بماند، از طرفی سخن خداوند با آن نحو تاکید که به تعبیری یعنی به پیر، به پیغمبر به جهنم می اندازمتان. از طرفی روایاتی که در مورد احاطه و غلبه ظهور رحمت رحمانیه الهی در قیامت است آدمی را بین آن خوف و این امید قرار می دهد تا از مسیر اعتدال خارج نشود .
«غلو ٌتصور نمودن روایات، بستگی به فهم ومعرفت مفسٌر آن دارد»
البته این روایات جزء آن دسته روایات است که اهل ظاهر به تعبیر خودشان، از آن بوی غلو ٌشنیده اند و در کتابهای مشهور حدیثی نیاورده اند.اما شامٌه ها متفاوت است .نمی شود بر حسب اینکه کسی بوی غلوٌ از روایتی استشمام می کند، آن روایت را مطرود دانست.چه بسا عده ای دیگر، آن روایت را نه تنها غلوٌ، بلکه مطابق واقعیت ببینند.روایت در زمینه ظهور رحمت الهی در قیامت، بسیار زیاد آمده است .
«امیدوارکننده ترین آیه قرآن»
شخصی از امام صادق (صلوات الله وسلام علیه) این سوال را پرسید :حضرت فرمودند: مخالفان ما نظرشان در این مورد چیست؟ او عرض کرد: آنها می گویند: این آیه امیدوارکننده ترین است.«لا تقنطوا من رحمة الله انٌ الله یغفر الذنوب جمیعا» یعنی از رحمت خدا مایوس نشوید .همانا خداوند همه گناهان را می بخشد .چندین تاکیدی که در آن آمده نشان حتمی الوقوع بودن آن است .البته با ید در شرح این آیه این نکته را هم اضافه کرد که خود قرآن می گوید:«ان الله لا یغفر ان یشرک به» یعنی خدا آنکه به او شرک می ورزد را نمی بخشاید .شرک یعنی دوبینی .یعنی دیگران را در انجام امور شریک دانستن .که این شرک شامل انواع آن در عبادت،ذات وفعل ،حکومت وتشریع می شود .تعبیری هم بابا طاهر دارد که :
«اگر( لاتقنطوا) دستم نگیره من از(یا ویلنا) تشویش دارم»
اگر لا تقنطوا محقق نشود، من از این آیه که:«یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا»می ترسم .آنگاه که بنده می گوید :ای وای برمن این چه کارهایی است که در دفتر اعمالم ثبت شده است؟ طبق نقل امام صادق(صلوات الله وسلام علیه)فرمودند:این آیه امیدوارکننده ترین آیه نیست.آن آیه ای که صغیر وکبیر را امیدوار می کند این آیه است :«ومن اللیل فتهجٌد، عسی ربٌک ان یبعثک مقاما محمودا» قرار گرفتن وجود مبارک پیامبر ختمی مرتبت (صلوات الله وسلامه علیه)در مقام محمود امید وارکننده ترین آیه است .
مقام محمود چیست؟
در شرح کوتاهی از مقام محدود می توان گفت: «رحمةللعالمین» بودن پیامبر (صلوات الله وسلام علیه)در قیامت برای همگان ظاهر می شود.در این دنیا امثال ابوسفیان، رحمةللعالمین بودن حضرت را نفهمیدند.چون جهان طبیعت کشش بیشتری برای ظهور آن رحمت را ندارد.یعنی در خیلی جاها رحمت او شکل نقمت پیدا کرده اما در آخرت همه، این رحمةللعالمین بودن حبیب خدارا درک می کنند.تا آنجا که حتی شیطان هم امیدوار می شود که رحمت الهی شامل حالش بشود.همانطور که مقام محمود به پیامبر (صلوات الله وسلامه علیه) نسبت داده شده، در سوره حمد، هر حمدی به خدا نسبت داده شده است.یعنی هر حمدی مخصوص خداوند و حبیب اوست. هر که هر زحمتی در هر کجای عالم کشیده مثل این است که پیامبر (صلوات الله وسلامه علیه) را تسبیح می کرده است .جالب اینجاست که حتی ستایش طرح های قشنگ قالی هم ستایش آنهاست .وقتی پرده ها کنار روند ،معلوم می شود جیک جیک پرنده هم ستایش خدا وحبیب اوست .
هرکس به زبانی صفت حمد تو گوید بلبل به غزلخوانی وقمری به ترانه
«حجتی یا الله فی جراتی علی مسالتک مع اتیانی ما تکره»
دلیل من بر این گستاخی (تقاضای از تو )در حالیکه آنچه را بد میدانستی انجام دادم، جود وکرم توست .این فراز را با این مثال می توان شرح دادکه :ما با کسی دشمنی ورزیدیم .پنجره های خانه اش را با سنگ شکستیم .با چکش در خانه اش را کوبیدیم .بچه اش که در را باز کرد دو تا تو گوشی هم به او زدیم بعد که طرف آمد ،در چشمانش نگاه کردیم وگفتیم : چکمان برگشته ،پول می خواهیم !
بندگان خدا در امور دنیا دعا را خوب شناخته اند
وقتی کسی با دیگری کار دارد و با او آشنا نیست اول تلفن می زند، دیداری می کند،دعوتی می نماید تا زمینه ای فراهم شود برا ی تقاضایش.در دعا نزد خداوند هم همین طور است .حداقلش این است که اگر بنده، چیزی ندارد اظهار فقر و نیازمندی بزرگترین سرمایه اوستکه با همین ابراز فقر زمینه ابراز تقاضاهایش را فراهم می کند اما اغلب خلق خدا چنین نمی کنند بلکه می گویند:بر درگاه تو آمده ایم .شیشه ات را هم خرد کرده ایم .بندگانت را هم اذیت کرده ایم اما حالا با این همه دست نیاز به سمت تو دراز کرده ایم .اگریقین نداشتیم که بخشنده هستی، ابتدا به درگاه دیگری می رفتیم تا شفاعتمان کند اما می دانیم که تو کریم هستی.اگر چه نا فرمانی ات کردیم اما تو را می شناسیم، تو جواد وکریم هستی. اگر قرار باشد برای ابراز نیاز به دیگران هم خجالت بکشیم و در نزد تو هم خجل باشیم، فرق تو با بندگانت در چیست ؟
تو با آنها فرق داری.توجوادی.آنها نیستند.تو کریمی، آنها نیستند.تو غنی هستی و آنها فقیرند .
خدایا!بزرگترین لطف ونعمتت ر ا برما آشنایی با معارف خودت ومعارف ویژه خاندان پیامبر وحبیبت قرار ده!