ماه رجب، آغاز سلوک همگانی

گفتاری از استاد حسینی شاهرودی، به مناسبت ماه رجب

ماه رجب آغاز سلوک است. سلوک یا سالکان بر دو دسته‌اند. اهل بدایت و اهل نهایت. برای هر دو، آغاز سلوک ماه رجب است و دست‌یابی به مرتبه عبودیت اهل بدایت در ماه رجب شروع می‌شود و برای دسترسی به عبودیت اهل نهایت هم باز از همین ماه رجب انجام می‌شود.

با این توضیح که کسانی که مراتب چهارگانه وجود آن‌ها یعنی طبیعت، نفس، قلب و روح هنوز به مرتبه اسلام یا تسلیم محض و خالص به‌گونه‌ای که خدا را هم مبدأ همه کمالات و صفات و هم همه افعال بداند، نرسیده، از ماه رجب آغاز می‌کنند. در این ماه است که آرام آرام از ظاهر آن و دعاهای مختلفی که مربوط به ظاهر است، به مرتبه نفس می‌رسد، از نفس عبور می‌کند و به قلب می‌رسد و بالاخره پایان آن مرتبه روح است.

اما به نظر رایج، کسانی که از مرتبه روح عبور کردند و به مرتبه سر، خفی و اخفی رسیدند، این‌ها هم در ماه رجب اتفاق می‌افتد. عبودیت آن‌ها در ماه رجب رخ می‌دهد به این معنا که در این مرتبه توحید فاعلی آن‌ها، توحید سرّی می‌شود و مشاهده می‌کنند یا می‌یابند و یا عقیده و ایمان دارند که عابد همان کسی است که معبود است و عبادت هم غیر از ارتباط بین عابد و معبود نیست. این بنا بر یک نظر که سه مرتبه اول، مرتبه اهل بدایت است، سه مرتبه آخر، مرتبه اهل نهایت و انتهای سیر اهل بدایت و ابتدای سیر اهل نهایت، مرتبه روح است.

اما بنابر این‌که تمام این مراتب هفت‌گانه مربوط به اهل بدایت است، در ماه رجب است که انسان‌ها می‌توانند علاوه بر طبیعت و نفس و قلب و روح، به سر و خفی و اخفای خود هم از طریق عبادات بپردازند.

عباداتی هم که در این ماه خیلی سفارش شده است، یکی سوره توحید است، یکی لا اله الا الله و بعد هم صلوات. ذکرهای دیگری هم که هست، در همین زمینه‌هاست. یعنی اکثریت قریب به اتفاق ذکرها مربوط به توحید است و امور مربوط به توحید از جمله ذکر صلوات بر خاندان پیامبر هم اگر در این ماه وارد شده، به‌خاطر این است ‌که مربوط به ظهور توحید است.

بنابراین تمام مراتب هفت‌گانه وجود انسان و تمام مراتب هفت‌گانه عالم هستی، تماماً نقطه آغاز و پایان آن یا حداقل آغاز آن در ماه رجب است، باطن این مراتب هفت‌گانه که مربوط به سیر اهل نهایت است (بنابر نظر ادقّ) آن‌هم مربوط به ماه رجب.

بنابراین ادعیه و اورادی که وجود دارد، برای همگان است. یعنی کسانی که از مرتبه طبیعت می‌خواهند شروع کنند، دعاهای آن‌ها همین‌هاست. کسانی که از مرتبه نفس شروع می‌کنند، همین‌هاست. کسانی که نفس آن‌ها رام است، قلبشان را شروع کردند و می‌خواهند تلوّنات قلبی را پیشگیری کنند، بازهم دعاهای آن‌ها همین‌هاست و همین طور تا آخر کسانی که سر، خفی و اخفی را می‌خواهند به کمال برسانند هم همین است.

حتی اهل نهایت هم که همه این مراتب را ظاهراً و باطناً طی کردند و سیر دیگری که سیر در اسماء و صفات خدای متعال هست را شروع کردند، آن‌ها هم همین‌گونه است. یعنی دعای آن‌ها، دعای حقیقت و باطن طبیعت آن‌ها همین دعاهایی است که در این‌جاست. باطن و حقیقت نفس آن‌ها، بازهم دعاها همین‌گونه است.

یعنی به‌خاطر جامعیت ماه رجب نسبت به رحمت خدای متعال، ادعیه‌ای که وجود دارد، ادعیه همگانی است. بر خلاف ماه مبارک رمضان است که مثلاً دعای امام محمد باقر علیه الصلات و السلام، دعای خواص بلکه اخص خواص است. یا مثلاً در ماه شعبان، زیارت شعبانیه یا ادعیه خاص شعبان ممکن است که مربوط به همگان نباشد و اگر کسانی هم بخوانند، ممکن است متوجه نشوند که چه می‌گویند، به‌خاطر این‌که امکان دسترسی برای آن‌ها نیست. اما ماه رجب این‌گونه نیست.

ماه رجب سفره عامی است که عمومات، ظواهر، روایات و ادعیه آن مربوط به همگان است و همگان می‌توانند به آن دست پیدا کنند. سفره‌ای به این گستردگی که ظاهر آن مربوط به جمعی، باطن آن مربوط به جمعی دیگر و هر دو هم به اندازه استعداد، لیاقت، حال و قال خود از آن استفاده ببرند، وجود ندارد؛ چه، این‌گونه به نظر می‌رسد.

 

[دریافت صوت] ماه رجب، آغاز سلوك همگاني