جلسه صد و یک ـ 31/ 3/ 95
شب پانزدهم ماه مبارک رمضان ۱۴۳۷
شبه آدم کیست؟
[حدیث 162] عَنْ أَمِيرِ المُؤْمِنِينَ عليه السلام أَنَّهُ قَالَ: «إِنَّ مِنْ أَبْغَضِ الخَلقِ إِلَى الله عَزَّ وَ جَلَّ لَرَجُلَيْنِ:
رَجُلٌ وَ كَلَهُ الله إِلى نَفْسِهِ، فَهُوَ جَائِرٌ عَنْ قَصْدِ السَّبِيلِ، مَشْغُوفٌ بِكَلامِ بِدْعَةٍ، قَدْ لَهِجَ بِالصَّوْمِ وَ الصَّلاةِ، فَهُوَ فِتْنَةٌ لِمَنِ افْتَتَنَ بِهِ، ضَالٌّ عَنْ هَدْيِ مَنْ كَانَ قَبْلَهُ، مُضِلٌّ لِمَنِ اقْتَدى بِهِ فِي حَيَاتِهِ وَ بَعْدَ مَوْتِهِ، حَمَّالُ خَطَايَا غَيْرِهِ، رَهْنٌ بِخَطِيئَتِهِ.
وَ رَجُلٌ قَمَشَ جَهْلا فِي جُهَّالِ النَّاسِ، عَانٍ بِأَغْبَاشِ الفِتْنَةِ، قَدْ سَمَّاهُ أَشْبَاهُ النَّاسِ عَالِماً، وَ لَمْ يَغْنَ فِيهِ يَوْماً سَالِماً، بَكَّرَ فَاسْتَكْثَرَ مَا قَلَّ مِنْهُ خَيْرٌ مِمَّا كَثُرَ، حَتّى إِذَا ارْتَوى مِنْ آجِنٍ وَ اكْتَنَزَ مِنْ غَيْرِ طَائِلٍ جَلَسَ بَيْنَ النَّاسِ قَاضِياً ضَامِناً لِتَخْلِيصِ مَا التَبَسَ عَلى غَيْرِهِ، وَ إِنْ خَالَفَ قَاضِياً سَبَقَهُ، لَمْ يَأْمَنْ أَنْ يَنْقُضَ حُكْمَهُ مَنْ يَأْتِي بَعْدَهُ، كَفِعْلِهِ بِمَنْ كَانَ قَبْلَهُ، وَ إِنْ نَزَلَتْ بِهِ إِحْدَى المُبْهَمَاتِ المُعْضِلاتِ، هَيَّأَ لَهَا حَشْواً مِنْ رَأْيِهِ ثُمَّ قَطَعَ بِهِ فَهُوَ ِنْ لَبْسِ الشُّبُهَاتِ فِي مِثْلِ غَزْلِ العَنْكَبُوتِ، لايَدْرِي أَصَابَ أَمْ أَخْطَأَ، لايَحْسَبُ العِلمَ فِي شَيْءٍ مِمَّا أَنْكَرَ، وَ لا يَرى أَنَّ وَرَاءَ مَا بَلَغَ فِيهِ مَذْهَباً إِنْ قَاسَ شَيْئاً بِشَيْءٍ، لَمْ يُكَذِّبْ نَظَرَهُ، وَ إِنْ أَظْلَمَ عَلَيْهِ أَمْرٌ، اكْتَتَمَ بِهِ؛ لِمَا يَعْلَمُ مِنْ جَهْلِ نَفْسِهِ لِكَيْ لايُقَالَ لَهُ: لايَعْلَمُ، ثُمَّ جَسَرَ فَقَضى، فَهُوَ مِفْتَاحُ عَشَوَاتٍ رَكَّابُ شُبُهَاتٍ، خَبَّاطُ جَهَالاتٍ، لايَعْتَذِرُ مِمَّا لايَعْلَمُ؛ فَيَسْلَمَ، وَ لا يَعَضُّ فِي العِلمِ بِضِرْسٍ قَاطِعٍ؛ فَيَغْنَمَ، يَذْرِي الرِّوَايَاتِ ذَرْوَ الرِّيحِ الهَشِيمَ تَبْكِي مِنْهُ المَوَارِيثُ، وَ تَصْرُخُ مِنْهُ الدِّمَاءُ، يُسْتَحَلُّ بِقَضَائِهِ الفَرْجُ الحَرَامُ، وَ يُحَرَّمُ بِقَضَائِهِ الفَرْجُ الحَلالُ، لامَلِيءٌ بِإِصْدَارِ مَا عَلَيْهِ وَرَدَ وَ لا هُوَ أَهْلٌ لِمَا مِنْهُ فَرَطَ مِنِ ادِّعَائِهِ عِلمَ الحَقِّ»
اشاره‌ای به معنای تفویض و تفاوت آن با واگذار کردن به خود
کسی که خدا او را به خود واگذار کند، از حد وسط و راه مستقیم خارج شده است
رفتار پسندیده، لزوماً نشان از حسن خلق و عقیده نیست؛ بلکه ممکن است ریشه در عادات داشته باشد
تفویض باطل و محال است؛ چون موجودات عین فقر و نیاز به خدای متعال هستند
معنای واگذار کردن به خود، عدم توانایی و قابلیت دریافت درجات رحمت الهی است
مراتب بدن و نفس در عوالم مختلف؛ وجود انسان در هر عالمی مرتبه‌ای از بدن دارد که مرتبه‌ای از نفس به تدبیر آن می‌پردازد و بنابراین عقاید و ملکات نفسانی متناسب با آن مرتبه را دارد
ملکات اخلاقی به کندی از دست می‌رود؛ یکی از این ملکات محبتِ عالمِ جاهل است
اصحاب یمین در گرو اعمال و نیز در گرو اخلاق خویش نیستند؛ بلکه در گرو عقاید خویش هستند
سر سفارش به هجرت از دارالکفر به دار الایمان
اشاره‌ای به معنای کریمه «انه لیس من اهلک انه عمل غیرصالح» (هود، 46)
شبه آدم کیست؟
انسانیت انسان به نفس ناطقه مجرد و عقل اوست؛ اکثریت مردم عقل بالفعل بلکه خیال بالفعل هم ندارند
نفس مجرد عقلی از طریق علم به فعلیت می‌رسد
صفات اخلاقی مانند حرص، طمع، عجله و امثال آن، هم جنبه مثبت و هم جنبه منفی دارند؛ هرچند عموماً به جنبه منفی آن پرداخته شده است