کتاب توحید ـ درس 8 ـ 8/ 5/ 95
شرح اصول کافی درس 126
خدای متعال، اظهر الاشیاء، اعرف الاشیاء و اول المعارف است
ادامه [حدیث 2] فَقَالَ لَهُ: وَ كَيْفَ ذلِكَ ؟ قَالَ: جَلَسْتُ إِلَيْهِ، فَلَمَّا لَمْ يَبْقَ عِنْدَهُ غَيْرِي، ابْتَدَأَنِي، فَقَالَ: «إِنْ يَكُنِ الْأَمْرُ عَلى مَا يَقُولُ هؤُلَاءِ- وَ هُوَ عَلى مَا يَقُولُونَ، يَعْنِي أَهْلَ الطَّوَافِ- فَقَدْ سَلِمُوا وَ عَطِبْتُمْ، وَ إِنْ يَكُنِ الْأَمْرُ عَلى مَا تَقُولُونَ - وَ لَيْسَ كَمَا تَقُولُونَ- فَقَدِ اسْتَوَيْتُمْ، وَ هُمْ»، فَقُلْتُ لَهُ: يَرْحَمُكَ اللَّهُ، وَ أَيَّ شَيْءٍ نَقُولُ؟ وَ أَيَّ شَيْءٍ يَقُولُونَ؟ مَا قَوْلِي وَ قَوْلُهُمْ إِلَّا وَاحِداً، فَقَالَ: «وَ كَيْفَ يَكُونُ قَوْلُكَ وَ قَوْلُهُمْ وَاحِداً وَ هُمْ يَقُولُونَ: إِنَّ لَهُمْ مَعَاداً وَ ثَوَاباً وَ عِقَاباً، وَ يَدِينُونَ بِأَنَّ فِي السَّمَاءِ إِلهاً، وَ أَنَّهَا عُمْرَانٌ، وَ أَنْتُمْ تَزْعُمُونَ أَنَّ السَّمَاءَ خَرَابٌ لَيْسَ فِيهَا أَحَدٌ؟!».
قَالَ: فَاغْتَنَمْتُهَا مِنْهُ، فَقُلْتُ لَهُ: مَا مَنَعَهُ- إِنْ كَانَ الْأَمْرُ كَمَا يَقُولُونَ- أَنْ يَظْهَرَ لِخَلْقِهِ، وَ يَدْعُوَهُمْ إِلى عِبَادَتِهِ حَتّى لَايَخْتَلِفَ مِنْهُمُ اثْنَانِ؟ وَ لِمَ احْتَجَبَ عَنْهُمْ وَ أَرْسَلَ إِلَيْهِمُ الرُّسُلَ؟ وَ لَوْ بَاشَرَهُمْ بِنَفْسِهِ، كَانَ أَقْرَبَ إِلَى الْإِيمَانِ بِهِ.
فَقَالَ لِي: «وَيْلَكَ، وَ كَيْفَ احْتَجَبَ عَنْكَ مَنْ أَرَاكَ قُدْرَتَهُ فِي نَفْسِكَ؟! نُشُوءَكَ وَ لَمْ تَكُنْ، وَ كِبَرَكَ بَعْدَ صِغَرِكَ، وَ قُوَّتَكَ بَعْدَ ضَعْفِكَ، وَ ضَعْفَكَ بَعْدَ قُوَّتِكَ، وَ سُقْمَكَ بَعْدَ صِحَّتِكَ، وَ صِحَّتَكَ بَعْدَ سُقْمِكَ، وَ رِضَاكَ بَعْدَ غَضَبِكَ، وَ غَضَبَكَ بَعْدَ رِضَاكَ، وَ حَزَنَكَ بَعْدَ فَرَحِكَ، وَ فَرَحَكَ بَعْدَ حَزَنِكَ، وَ حُبَّكَ بَعْدَ بُغْضِكَ، وَ بُغْضَكَ بَعْدَ حُبِّكَ، وَ عَزْمَكَ بَعْدَ أَنَاتِكَ، وَ أَنَاتَكَ بَعْدَ عَزْمِكَ، وَ شَهْوَتَكَ بَعْدَ كَرَاهَتِكَ وَ كَرَاهَتَكَ بَعْدَ شَهْوَتِكَ، وَ رَغْبَتَكَ بَعْدَ رَهْبَتِكَ، وَ رَهْبَتَكَ بَعْدَ رَغْبَتِكَ، وَ رَجَاءَكَ بَعْدَ يَأْسِكَ، وَ يَأْسَكَ بَعْدَ رَجَائِكَ، وَ خَاطِرَكَ بِمَا لَمْ يَكُنْ فِي وَهْمِكَ، وَ عُزُوبَ مَا أَنْتَ مُعْتَقِدُهُ عَنْ ذِهْنِكَ». وَ مَا زَالَ يُعَدِّدُ عَلَيَّ قُدْرَتَهُ- الَّتِي هِيَ فِي نَفْسِي، الَّتِي لَاأَدْفَعُهَا- حَتّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيَظْهَرُ فِيمَا بَيْنِي وَ بَيْنَهُ.
معنای اینکه خدا در آسمان است
معنای آبادی و عمران آسمان
دیدگاه ماتریالیست‌ها درباره حیات؛ آن را منحصر در جهان طبیعت می‌دانند
نقد اعتقاد دهریه درباره اجرام آسمانی
ممکن نیست خدای متعال در کرات و اجرام آسمانی دیگر موجودی نیافریده باشد
تمام کرات آسمانی دارای حیاتند؛ مگر خلاف آن ثابت شود
نفس انسان، موجود ملکوتی و در حقیقت ملکی از ملائک الهی است و نیز ملک کلی است و هریک از قوای نفسانی، ملائک آن هستند
ناله آسمان؛ همه موجودات حتی در اعلی درجه وجود، نسبت به خدای متعال عبدند و حق آن است که عبد به درگاه رب خویش نالان باشد و خضوع داشته باشد
بیت المعمور و عمران آسمان
عالم طبیعت، بیت المخروب است
نه‌تنها آسمان بلکه زمین و سایر کراتی که به ظاهر بی‌جان هستند نیز حی و ناطق و در نتیجه مطیع خدای متعال هستند
پاسخ به اشکال ابن ابی العوجاء با این مضمون که چرا خدا خود را آشکارا به خلق نشان نمی‌دهد؟
شاهد قرآنی: لَوْ أَنْزَلْنا مَلَكاً لَقُضِيَ الْأَمْرُ ثُمَّ لا يُنْظَرُون وَ لَوْ جَعَلْناهُ مَلَكاً لَجَعَلْناهُ رَجُلاً وَ لَلَبَسْنا عَلَيْهِمْ ما يَلْبِسُون (انعام، 8-9)
خدای متعال، اظهر الاشیاء است
نقدی بر تعریف نور: الظاهر لذاته و المظهر لغیره؛ این تعریف عرفی است
تنها و تنها این خداست که ظاهر است و هر موجودی به اندازه انتسابش به اوست که ظهور دارد و نیز تنها خدای متعال است که مُظهر موجودات دیگر و ظهورشان مستند به اوست
هیچ موجودی نه از خود وجود دارد و نه کمال وجود و نه ظهور و همه بدون استثناء فقیر، فانی و هالکند
با توجه به اینکه خدای متعال اظهر الاشیاء است، بلکه ظهور فقط منحصر به خدای متعال است، بنابراین اعرف الاشیاء و معرفت‌پذیری فقط منحصر به خدای متعال است؛ بر این اساس چون ظهور موجودات مستند به خدای متعال است، معرفت پذیری آنها نیز مستند به اوست؛ در نتیجه معرفت به خدای متعال اول المعارف است و هیچ معرفتی قبل از معرفت خدای متعال وجود ندارد و این دقیقاً تقریر برهان صدیقین مرحوم علامه طباطبایی است
نه فقط اعرف الاشیاء خدای متعال است، بلکه تنها موجودِ معروف، خدای متعال است و بقیه موجودات اگر سهمی از معروفیت دارند، به استناد خدای متعال دارند
به این دلیل که خدای متعال اول المعارف است، اسهل المعارف هم هست