کتاب توحید ـ درس 35 ـ 10/ 10/ 95
شرح اصول کافی درس 153
نمی‌شود خدای متعال تنهایِ تنها باشد بدون هرگونه فعلی
[حدیث 25] عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام فَقَالَ لَهُ أَخْبِرْنِي عَنْ رَبِّكَ مَتَى كَانَ فَقَالَ وَيْلَكَ إِنَّمَا يُقَالُ لِشَيْءٍ لَمْ يَكُنْ مَتَى كَانَ إِنَّ رَبِّي تَبَارَكَ وَ تَعَالَى كَانَ وَ لَمْ يَزَلْ حَيّاً بِلَا كَيْفٍ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كَانَ وَ لَا كَانَ لِكَوْنِهِ كَوْنُ كَيْفٍ وَ لَا كَانَ لَهُ أَيْنٌ وَ لَا كَانَ فِي شَيْءٍ وَ لَا كَانَ عَلَى شَيْءٍ وَ لَا ابْتَدَعَ لِمَكَانِهِ مَكَاناً وَ لَا قَوِيَ بَعْدَ مَا كَوَّنَ الْأَشْيَاءَ وَ لَا كَانَ ضَعِيفاً قَبْلَ أَنْ يُكَوِّنَ شَيْئاً وَ لَا كَانَ مُسْتَوْحِشاً قَبْلَ أَنْ يَبْتَدِعَ شَيْئاً وَ لَا يُشْبِهُ شَيْئاً مَذْكُوراً وَ لَا كَانَ خِلْواً مِنْ الْمُلْكِ قَبْلَ إِنْشَائِهِ وَ لَا يَكُونُ مِنْهُ خِلْواً بَعْدَ ذَهَابِهِ لَمْ يَزَلْ حَيّاً بِلَا حَيَاةٍ وَ مَلِكاً قَادِراً قَبْلَ أَنْ يُنْشِئَ شَيْئاً وَ مَلِكاً جَبَّاراً بَعْدَ إِنْشَائِهِ لِلْكَوْنِ فَلَيْسَ لِكَوْنِهِ كَيْفٌ وَ لَا لَهُ أَيْنٌ وَ لَا لَهُ حَدٌّ وَ لَا يُعْرَفُ بِشَيْءٍ يُشْبِهُهُ وَ لَا يَهْرَمُ لِطُولِ الْبَقَاءِ وَ لَا يَصْعَقُ لِشَيْءٍ بَلْ لِخَوْفِهِ تَصْعَقُ الْأَشْيَاءُ كُلُّهَا كَانَ حَيّاً بِلَا حَيَاةٍ حَادِثَةٍ وَ لَا كَوْنٍ مَوْصُوفٍ وَ لَا كَيْفٍ مَحْدُودٍ وَ لَا أَيْنٍ مَوْقُوفٍ عَلَيْهِ وَ لَا مَكَانٍ جَاوَرَ شَيْئاً بَلْ حَيٌّ يُعْرَفُ وَ مَلِكٌ لَمْ يَزَلْ لَهُ الْقُدْرَةُ وَ الْمُلْكُ أَنْشَأَ مَا شَاءَ حِينَ شَاءَ بِمَشِيئَتِهِ لَا يُحَدُّ وَ لَا يُبَعَّضُ وَ لَا يَفْنَى كَانَ أَوَّلًا بِلَا كَيْفٍ وَ يَكُونُ آخِراً بِلَا أَيْنٍ وَ كُلُّ شَيْءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِينَ وَيْلَكَ أَيُّهَا السَّائِلُ إِنَّ رَبِّي لَا تَغْشَاهُ الْأَوْهَامُ وَ لَا تَنْزِلُ بِهِ الشُّبُهَاتُ وَ لَا يَحَارُ وَ لَا يُجَاوِزُهُ شَيْءٌ وَ لَا تَنْزِلُ بِهِ الْأَحْدَاثُ وَ لَا يُسْأَلُ عَنْ شَيْءٍ وَ لَا يَنْدَمُ عَلَى شَيْءٍ وَ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما وَ ما تَحْتَ الثَّرى.
اشاره‌ای به استفاده از برخی تعابیر مانند «ویلک» در بیان ائمه
به‌طور کلی فعل‌هایی که درباره خدای متعال به‌کار می‌رود، زمان‌دار نیست
با آفرینش موجودات بر قوت و قدرت خدای متعال افزوده نمی‌شود؛ زیرا اشیاء به خدا ضمیمه نمی‌شوند
افراد موجودات طبیعی در هر مرتبه‌ای از مراتب وجودی خود، موقتی هستند؛ همچنین است موجودات مثالی و عقلی؛ البته تا آنجا که تعین‌ها، تعین خلقی و فعلی است، نه تعیین علمی و در مرتبه اعیان ثابته
همه موجودات مجرد و مادی در حال تکامل، انقلاب و صیرورت به سوی خدای متعال هستند
عالم هستی بدون خلق و فعل خدای متعال نمی‌شود ولی بدون خلق و فعل متعین و مشخص با شکل، قالب و هویت فردی می‌شود
نمی‌شود خدای متعال تنهایِ تنها باشد بدون هرگونه فعلی؛ ولی می‌شود زید در عالم طبیعت نباشد و در عالم عقل مانده باشد
تصرف و مالکیت حقیقی و اعتباری؛ مالکیت حقیقی و اعتباری، نافی یکدیگر نیستند
اشاره‌ای به «الست اولی بکم من انفسکم»
خدای متعال واجد جمیع کمالات در مرتبه ذات است و به‌خاطر کمالات ذاتی، صفات انتزاع می‌شود
معنای جبار: جبران کردن کاستی‌ها در فرایند تکوین؛ از اسمای شریف و دوست‌داشتنی خدای متعال است؛ از کمتر اسمی این‌همه خیر، برکت، لطف و عنایت نازل شده است
کمالاتی که انسان دارد و در مراتب وجودی‌اش مستور است، نامتناهی است
جباریت اختیاری و اضطراری
اشاره: البلاء للولاء
معنای صعقه و اشاره‌ای به معنای «اذا نفخ فی الصور فصعق من فی السموات و من فی الارض»
اشاره‌ای به درجات توحید؛ آخرین درجه توحید «کل شئ هالک الا وجهه»
ذره ذره عالم هستی از معجزات خدای متعال و خارق العاده است و خدای متعال آن را در اعلی درجه وجود آفریده است؛ بنابراین درباره هر فعلی از افعال الهی می‌توانیم بگوییم «تبارک الله احسن الخالقین»