کتاب توحید ـ درس 64 ـ 29/ 10/ 95
شرح اصول کافی درس 182
همه موجودات باقی به بقای خدای متعال هستند
ادامه [حدیث 80] عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ أَنَّهُ كَتَبَ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ علیه السلام يَسْأَلُهُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَ كَانَ يَعْلَمُ الْأَشْيَاءَ قَبْلَ أَنْ خَلَقَ الْأَشْيَاءَ وَ كَوَّنَهَا أَوْ لَمْ يَعْلَمْ ذَلِكَ حَتَّى خَلَقَهَا وَ أَرَادَ خَلْقَهَا وَ تَكْوِينَهَا فَعَلِمَ مَا خَلَقَ عِنْدَ مَا خَلَقَ وَ مَا كَوَّنَ عِنْدَ مَا كَوَّنَ فَوَقَّعَ بِخَطِّهِ لَمْ يَزَلِ اللَّهُ عَالِماً بِالْأَشْيَاءِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ الْأَشْيَاءَ كَعِلْمِهِ بِالْأَشْيَاءِ بَعْدَ مَا خَلَقَ الْأَشْيَاءَ
آفرینش بعد از علم ایجاد شده است و علم پیش از آفرینش و تعین اشیاء وجود دارد
تقدم خدا بر خلق از چه نوع است؟ تقدم زمانی یا نوع دیگر؟ وقتی دو موجود ـ خدا و خلق ـ با یکدیگر تلازم دارند، نمی‌توان قبل و بعد زمانی برای یکی از این دو لحاظ کرد؛ اما از لحاظ علیت و معلولیت یا تقدم اصل بر فرع یا حقیقت بر ظلیت می‌توان
هدف متکلمین، دفاع عقلانی از معارف دینی است؛ طبعاً معارفی را دفاع می‌کنند که به‌نوعی مردم با آن سروکار دارند، بنابراین به نکات دقیق و لطیف نمی‌پرداختند
آنچه که از مجموع گفته‌های فیلسوفان و عرفا می‌توان به‌دست آورد این است که: همه موجودات و تمام مراتب عالم هستی باقی به بقای خدای متعال هستند؛ نه باقی به ابقا و نه فنا که معنا ندارد
دلیل آن هم این است که همه موجودات بدون استثناء تجلیات خدای متعال هستند
هیچ‌یک از اسماء و صفات به‌خاطر فقر، بطلان و هلاکت ذاتی و قطع نظر از انتساب به خدای متعال چیزی نیستند، بر این اساس فاصله‌ای بین غیر و خدای متعال ایجاد نمی‌کنند، بنابراین خدای متعال فاعل قریب همه موجودات است و هیچ موجودی نمی‌تواند مانع قرابت فاعلیت خدای متعال و تبدیل آن به فاعل بعید بشود
از آن‌جا که موجودات عالم هستی تجلیات اسماء و صفات و تعینات ذات احدی هستند، انفکاک آن‌ها از ذات خدای متعال بدون استثناء ممکن نیست و بر این اساس باقی به بقای خدای متعال هستند
بر این اساس میان موجوات عوالم هستی تفاوت نیست
مجاز، ریشه در افکار و فهم عرف دارد
بر اساس اصول و مبانی دقیق، هیچ دو موجودی با هم‌دیگر شباهت ندارند
تمام موجودات در استنادشان به خدای متعال برابرند
هر که به خدای متعال نزدیک‌تر و سهمش از کمالات و ظهورات خدای متعال بیشتر است، نیازمندتر است
هرچه کمالات و برخورداری موجودات از عنایات خدای متعال بیشتر باشد، مسؤولیت‌شان هم بیشتر است
سختی و راحتی شفاعت به چه چیزی بستگی دارد؟ شفاعت انسان‌ها با یکدیگر متفاوت است
[حدیث 81] عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى الرَّجُلِ علیه السلام أَسْأَلُهُ أَنَّ مَوَالِيَكَ اخْتَلَفُوا فِي الْعِلْمِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ لَمْ يَزَلِ اللَّهُ عَالِماً قَبْلَ فِعْلِ الْأَشْيَاءِ وَ قَالَ بَعْضُهُمْ لَا نَقُولُ لَمْ يَزَلِ اللَّهُ عَالِماً لِأَنَّ مَعْنَى يَعْلَمُ يَفْعَلُ فَإِنْ أَثْبَتْنَا الْعِلْمَ فَقَدْ أَثْبَتْنَا فِي الْأَزَلِ مَعَهُ شَيْئاً فَإِنْ رَأَيْتَ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ أَنْ تُعَلِّمَنِي مِنْ ذَلِكَ مَا أَقِفُ عَلَيْهِ وَ لَا أَجُوزُهُ فَكَتَبَ علیه السلام بِخَطِّهِ لَمْ يَزَلِ اللَّهُ عَالِماً تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ذِكْرُهُ
عظمت خواجه نصیر طوسی؛ متکلمی به بزرگی او نیامده است و پس از او کلام شیعه عقلانی شده است
انسان قابلیت تولید علم را دارد