کتاب توحید ـ درس 73 ـ 2/ 11/ 95
شرح اصول کافی درس 191
انسان کامل در هر نفس کشیدنی کل عالم هستی را طی می‌کند
ادامه [حدیث 93] عَنِ ابْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام هَلْ كَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَارِفاً بِنَفْسِهِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ الْخَلْقَ؟ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ يَرَاهَا وَ يَسْمَعُهَا قَالَ مَا كَانَ مُحْتَاجاً إِلَى ذَلِكَ لِأَنَّهُ لَمْ يَكُنْ يَسْأَلُهَا وَ لَا يَطْلُبُ مِنْهَا هُوَ نَفْسُهُ وَ نَفْسُهُ هُوَ قُدْرَتُهُ نَافِذَةٌ فَلَيْسَ يَحْتَاجُ أَنْ يُسَمِّيَ نَفْسَهُ وَ لَكِنَّهُ اخْتَارَ لِنَفْسِهِ أَسْمَاءً لِغَيْرِهِ يَدْعُوهُ بِهَا لِأَنَّهُ إِذَا لَمْ يُدْعَ بِاسْمِهِ لَمْ يُعْرَفْ فَأَوَّلُ مَا اخْتَارَ لِنَفْسِهِ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ لِأَنَّهُ أَعْلَى الْأَشْيَاءِ كُلِّهَا فَمَعْنَاهُ اللَّهُ وَ اسْمُهُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ هُوَ أَوَّلُ أَسْمَائِهِ عَلَا عَلَى كُلِّ شَيْءٍ.
خدای متعال هم در اسمای حقیقی و عینی و هم در اسمای لفظی، احتیاجی ندارد که برای خود اسم انتخاب کند
هرچه که در عالم هستی اتفاق می‌افتد، ثمرات توجه، محبت و اشتیاق خدای متعال به ذات خود یا مشاهده آن است
پیامبران از این‌که خلق را هدایت می‌کنند، چیزی به‌دست نمی‌آورند؛ نه اجر دنیوی به دست می‌آورند و نه اخروی، چون اولاً بی‌نیاز از آن هستند بلکه خود اجر همه عالم هستی هستند. ثانیاً بر فرض که نیازمند باشند، نیاز آن‌ها به وسیله خلق برطرف نمی‌شود بلکه به‌وسیله خدای متعال برطرف می‌شود
ما در پیاله عکس رخ یار دیده‌ایم
آیا صلوات ما باعث رفعت مقام خاندان پیامبر می‌شود؟ بسیار جاهلانه است که کسی گمان کند معلول بر علت خود و سایه بر صاحب سایه تأثیر می‌گذارد!
در تمام عوالم از اعیان ثابته تا جهان طبیعت اسم «علی عظیم» نقش بی‌بدیل دارد و در همه عوالم ظاهر می‌شود
سر این‌که در معراج پیامبر در همه عوالم علی بن ابی طالب ظهور و حضور دارد
دعای جوشن کبیر تحقیقاً منحصر به‌فرد است، از این جهت که اسمای مرکب جزئی (750 اسم) را آورده است
تمام اعیان ثابته یعنی وجودهای علمی موجودات در مرتبه ذات خدای متعال متصف به وجوب وجود و همه عین طهارت و عین همه کمالات هستند
تمام اسمای خدای متعال اعظم هستند، ولی در عین حال نسبت به همدیگر دارای تقدم و تأخر هستند
تمام اسمای خدای متعال اعظم‌اند اگر به غیر اسماء مقایسه شوند و تمام اسماء عظیمند اگر با اسم اعظم مقایسه شوند و تمام اسماء نسبت به خدای متعال نه فقط اعظم نیستند بلکه عظیم هم نیستند. اما وقتی با یکدیگر مقایسه شوند، برخی اعظم‌اند و برخی عظیم
اشاره به یکی از معانی دعای شریف سحر امام محمد باقر صلوات الله و سلامه علیه
انسان کامل در هر نفس کشیدنی سیر الی الحق، فی الحق، بالحق و الی الخلق را طی می‌کند، در هر نفس حرکتی دارد که کل عالم هستی را طی می‌کند؛ در هر آنی معراج دارد و از عالم اسفل به اعلی درجه وجود که دنی فتدلی فکان قاب قوسین او ادنی است می‌رود و در همین آن بازمی‌گردد
تفاوت سیر انسان کامل و مکمَّل
ویژگی علیّ لنفسه: 1ـ فاقد هیچ کمالی نباشد بالاصاله 2ـ کمالات همه موجودات وابسته به اوست
تنها نام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه الصلات و السلام مشتق از «العلی الاعلی» است
[حدیث 94] 3- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الِاسْمِ مَا هُوَ قَالَ صِفَةٌ لِمَوْصُوفٍ.
محمد بن سنان از راویان فقه اکبر است
دیدگاه عرفا درباره اسم:
1ـ نظریه رایج و مشهور: لحاظ ذات با صفتی از صفات
2ـ با توجه به این‌که ذات خدای متعال در همه اسماء حضور دارد و در نتیجه ذات سبب تفاوت در اسماء نیست و سبب تفاوت در اسماء صفت است، بنابراین همان اسم همان صفت است. در این صورت میان صفت و ذات تفاوت قابل توجهی نیست جز به اعتبار. این نظریه دوم گویی برگرفته از همین روایت است
[حدیث 95] 4- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: اسْمُ اللَّهِ غَيْرُهُ وَ كُلُّ شَيْءٍ وَقَعَ عَلَيْهِ اسْمُ شَيْءٍ فَهُوَ مَخْلُوقٌ مَا خَلَا اللَّهَ فَأَمَّا مَا عَبَّرَتْهُ الْأَلْسُنُ أَوْ عَمِلَتِ الْأَيْدِي فَهُوَ مَخْلُوقٌ وَ اللَّهُ غَايَةٌ مِنْ غَايَاتِهِ وَ الْمُغَيَّا غَيْرُ الْغَايَةِ وَ الْغَايَةُ مَوْصُوفَةٌ وَ كُلُّ مَوْصُوفٍ مَصْنُوعٌ وَ صَانِعُ الْأَشْيَاءِ غَيْرُ مَوْصُوفٍ بِحَدٍّ مُسَمًّى لَمْ يَتَكَوَّنْ فَيُعْرَفَ كَيْنُونِيَّتُهُ بِصُنْعِ غَيْرِهِ وَ لَمْ يَتَنَاهَ إِلَى غَايَةٍ إِلَّا كَانَتْ غَيْرَهُ لَا يَزِلُّ مَنْ فَهِمَ هَذَا الْحُكْمَ أَبَداً وَ هُوَ التَّوْحِيدُ الْخَالِصُ فَارْعَوْهُ وَ صَدِّقُوهُ وَ تَفَهَّمُوهُ بِإِذْنِ اللَّهِ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ يَعْرِفُ اللَّهَ بِحِجَابٍ أَوْ بِصُورَةٍ أَوْ بِمِثَالٍ فَهُوَ مُشْرِكٌ لِأَنَّ حِجَابَهُ وَ مِثَالَهُ وَ صُورَتَهُ غَيْرُهُ وَ إِنَّمَا هُوَ وَاحِدٌ مُتَوَحِّدٌ فَكَيْفَ يُوَحِّدُهُ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ عَرَفَهُ بِغَيْرِهِ وَ إِنَّمَا عَرَفَ اللَّهَ مَنْ عَرَفَهُ بِاللَّهِ فَمَنْ لَمْ يَعْرِفْهُ بِهِ فَلَيْسَ يَعْرِفُهُ إِنَّمَا يَعْرِفُ غَيْرَهُ لَيْسَ بَيْنَ الْخَالِقِ وَ الْمَخْلُوقِ شَيْءٌ وَ اللَّهُ خَالِقُ الْأَشْيَاءِ لَا مِنْ شَيْءٍ كَانَ وَ اللَّهُ يُسَمَّى بِأَسْمَائِهِ وَ هُوَ غَيْرُ أَسْمَائِهِ وَ الْأَسْمَاءُ غَيْرُهُ.