کتاب توحید ـ درس 77 ـ 3/ 11/ 95
شرح اصول کافی درس 195
اصل عالم هستی تنها و تنها بر اساس ولایت قابل تبیین است
ادامه [حدیث 96] عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ تَفْسِيرِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ قَالَ الْبَاءُ بَهَاءُ اللَّهِ وَ السِّينُ سَنَاءُ اللَّهِ وَ الْمِيمُ مَجْدُ اللَّهِ وَ رَوَى بَعْضُهُمْ الْمِيمُ مُلْكُ اللَّهِ وَ اللَّهُ إِلَهُ كُلِّ شَيْءٍ الرَّحْمَنُ بِجَمِيعِ خَلْقِهِ وَ الرَّحِيمُ بِالْمُؤْمِنِينَ خَاصَّةً
معنای رحمت و غضب درباره خدای متعال
صفات هر موجود، مناسب با مرتبه وجودی همان موجود است
با توجه به این‌که وجود خدای متعال مبرای از هرگونه نقص، انفعال و تغییر و تحول است، رحمت خدای متعال نیز همین‌گونه است
آیا حرکت به معنای خروج از اجمال به تفصیل و از بطون به ظهور را درباره خدای متعال می‌توان به‌کار برد؟ حداقل این است که عقل و فهم عقلی ما آن را نمی‌پذیرد؛ زیرا بطون و ظهور خدای متعال عین یکدیگر است
تفاوت رحمن و رحیم
بین وجود و کمالات آن مساوقت وجود دارد
تمام صفات و ذات در خدای متعال و غیر او یک مصداق بیشتر ندارند؛ اگرچه از نگاه تحلیلی متفاوت هستند
صفات و کمالات وجود، چیزی جز تفصیل خودِ وجود نیست؛ وجود و کمال وجود، حیثیت اجمال و تفصیل دارند
سبقت رحمت بر غضب؛ اگر رحمت نباشد، جایی برای تحقق غضب نیست
استعداد یا سلب استعداد و قابلیت در جهان طبیعت، مقدمه هیچ برهانی قرار نمی‌گیرد
اصل عالم هستی و تمام آنچه در آن رخ داده و می‌دهد تنها و تنها بر اساس ولایت قابل تبیین است؛ ولایت خدای متعال نسبت به افعال و آثارش
حوزه ظهور کمالات اسمای خدای متعال مانند رحمن و رحیم با توجه به قابلیت‌هایی که در حوزه معینی در جهان مانند کره زمین وجود دارد، کم و زیاد می‌شود؛ به‌گونه‌ای که عدم تناهی و عدم محکومیت در هر دو باقی است اما در عین حال ظاهر نمی‌شود
اشاره: اتجعل فیها من یفسد فیها و یسفک الدماء
باطن جهنم، رحمت الهی است
[حدیث 97] عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ وَ اشْتِقَاقِهَا اللَّهُ مِمَّا هُوَ مُشْتَقٌّ فَقَالَ يَا هِشَامُ اللَّهُ مُشْتَقٌّ مِنْ إِلَهٍ وَ إِلَهٌ يَقْتَضِي مَأْلُوهاً وَ الِاسْمُ غَيْرُ الْمُسَمَّى فَمَنْ عَبَدَ الِاسْمَ دُونَ الْمَعْنَى فَقَدْ كَفَرَ وَ لَمْ يَعْبُدْ شَيْئاً وَ مَنْ عَبَدَ الِاسْمَ وَ الْمَعْنَى فَقَدْ أَشْرَكَ وَ عَبَدَ اثْنَيْنِ وَ مَنْ عَبَدَ الْمَعْنَى دُونَ الِاسْمِ فَذَاكَ التَّوْحِيدُ أَ فَهِمْتَ يَا هِشَامُ قَالَ قُلْتُ زِدْنِي قَالَ لِلَّهِ تِسْعَةٌ وَ تِسْعُونَ اسْماً فَلَوْ كَانَ الِاسْمُ هُوَ الْمُسَمَّى لَكَانَ كُلُّ اسْمٍ مِنْهَا إِلَهاً وَ لَكِنَّ اللَّهَ مَعْنًى يُدَلُّ عَلَيْهِ بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ وَ كُلُّهَا غَيْرُهُ يَا هِشَامُ الْخُبْزُ اسْمٌ لِلْمَأْكُولِ وَ الْمَاءُ اسْمٌ لِلْمَشْرُوبِ وَ الثَّوْبُ اسْمٌ لِلْمَلْبُوسِ وَ النَّارُ اسْمٌ لِلْمُحْرِقِ أَ فَهِمْتَ يَا هِشَامُ فَهْماً تَدْفَعُ بِهِ وَ تُنَاضِلُ بِهِ أَعْدَاءَنَا الْمُتَّخِذِينَ مَعَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ غَيْرَهُ قُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ نَفَعَكَ اللَّهُ بِهِ وَ ثَبَّتَكَ يَا هِشَامُ قَالَ فَوَ اللَّهِ مَا قَهَرَنِي أَحَدٌ فِي التَّوْحِيدِ حَتَّى قُمْتُ مَقَامِي هَذَا
به شرح این حدیث قبلاً پرداخته شد