پرسش (245):
بنام خدا، استاد عزيز لطفاً بفرماييد وظايف زن و وظايف مرد در خانواده از نظر آيات و روايات چه مي‌باشد؟

پاسخ:
با نام خدا
پرسش تا اندازه‌ای مبهم است. آیا مقصود از وظایف زن و مرد، وظایف اقتصادی است یا مدیریتی یا تربیتی یا غیر آن؟
پاسخ اجمالی آن را تقدیم حضورتان می‌کنم، اگر بسنده نبود پرسش را دقیق‌تر مطرح کنید.
زن و شوهر اگر به هنگام عقد، هیچ‌گونه شرطی در مورد وظایف یاد شده مطرح نکرده باشند و عقد را بر اساس شرایط معینی جاری نکرده باشند، یک وظیفه دارند و اگر عقد بر اساس شرایطی اجرا شده باشد، وظیفه‌ي دیگری دارند.
اگر به هنگام عقد شرایطی مطرح و مورد پذیرش قرار گرفته باشد، جز در مواردی اندک باید بر اساس همان شرایط عمل کنند و در واقع وظایف خود را به هنگام عقد معین ساخته‌اند و تخلف از آن شرایط خلاف شرع است. به عنوان نمونه اگر به هنگام عقد شرط کرده باشند که کار‌های معینی را مرد یا زن انجام دهد، باید بدان پای‌بند باشند.
اگر به هنگام عقد شرایطی مطرح نشده و یا مورد پذیرش قرار نگرفته باشد، در این صورت باید بر اساس عرف رایج میان افراد متدین همانند، عمل کنند.
اصل اولی این است که نفقه (هزینه‌ي مربوط به خوراک، پوشاک، مسکن، درمان، بهداشت، آرایش، مسافرت، مهمانی، هدایا و کار‌هایی از این قبیل به شرط متعارف بودن) بر عهده‌ي مرد است و در مقابل زن بودن و آشکار نمودن هنر زنانگی و جلب و جذب همسر، بر عهده‌ي زن است مگر آن‌که در هنگام عقد شرط خاصی کرده باشند. انجام کار‌های خانه با توافق، بر عهده‌ي زن و شوهر است.
دو نکته باید مورد توجه باشد، یکی این‌که شأنیت زن و شوهر ملاک بسیاری از وظایف است و کاری فراتر از شأن آن‌ها بر عهده‌ي هیچ یک از زن و شوهر نیست. دوم این‌که، وظایف واجب زن و شوهر نسبت به هم‌دیگر واجب است، نه نسبت به بستگان و فامیل آن‌ها؛ نه شوهر نسبت به فامیل زن (حتی پدر و مادر) تکلیفی دارد و نه زن نسبت به فامیل شوهر (حتی پدر و مادر) وظیفه‌ای دارد.
البته وظایف اخلاقی که بر تواضع و فداکاری استوار است، امری دیگر است.