کتاب توحید ـ درس 97 ـ 4/ 12/ 1395

شرح اصول کافی درس 215

عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى قَالَ: سَأَلَنِي أَبُو قُرَّةَ الْمُحَدِّثُ أَنْ أُدْخِلَهُ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام فَاسْتَأْذَنْتُهُ فَأَذِنَ لِي فَدَخَلَ فَسَأَلَهُ عَنِ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَ فَتُقِرُّ أَنَّ اللَّهَ مَحْمُولٌ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام كُلُّ مَحْمُولٍ مَفْعُولٌ بِهِ مُضَافٌ إِلَى غَيْرِهِ مُحْتَاجٌ وَ الْمَحْمُولُ اسْمُ نَقْصٍ فِي اللَّفْظِ وَ الْحَامِلُ فَاعِلٌ وَ هُوَ فِي اللَّفْظِ مِدْحَةٌ وَ كَذَلِكَ قَوْلُ الْقَائِلِ فَوْقَ وَ تَحْتَ وَ أَعْلَى وَ أَسْفَلَ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ فَادْعُوهُ بِها وَ لَمْ يَقُلْ فِي كُتُبِهِ إِنَّهُ الْمَحْمُولُ بَلْ قَالَ إِنَّهُ الْحَامِلُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ الْمُمْسِكُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولَا وَ الْمَحْمُولُ مَا سِوَى اللَّهِ وَ لَمْ يُسْمَعْ أَحَدٌ آمَنَ بِاللَّهِ وَ عَظَمَتِهِ قَطُّ قَالَ فِي دُعَائِهِ يَا مَحْمُولُ قَالَ أَبُو قُرَّةَ فَإِنَّهُ قَالَ وَ يَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمانِيَةٌ وَ قَالَ الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ‏

فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام الْعَرْشُ لَيْسَ هُوَ اللَّهَ وَ الْعَرْشُ اسْمُ عِلْمٍ وَ قُدْرَةٍ وَ عَرْشٍ فِيهِ كُلُّ شَيْ‏ءٍ ثُمَّ أَضَافَ الْحَمْلَ إِلَى غَيْرِهِ خَلْقٍ مِنْ خَلْقِهِ لِأَنَّهُ اسْتَعْبَدَ خَلْقَهُ بِحَمْلِ عَرْشِهِ وَ هُمْ حَمَلَةُ عِلْمِهِ وَ خَلْقاً يُسَبِّحُونَ حَوْلَ عَرْشِهِ وَ هُمْ يَعْمَلُونَ بِعِلْمِهِ وَ مَلَائِكَةً يَكْتُبُونَ أَعْمَالَ عِبَادِهِ وَ اسْتَعْبَدَ أَهْلَ الْأَرْضِ بِالطَّوَافِ حَوْلَ بَيْتِهِ وَ اللَّهُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى‏ كَمَا قَالَ وَ الْعَرْشُ وَ مَنْ يَحْمِلُهُ وَ مَنْ حَوْلَ الْعَرْشِ وَ اللَّهُ الْحَامِلُ لَهُمُ الْحَافِظُ لَهُمُ الْمُمْسِكُ الْقَائِمُ عَلَى كُلِّ نَفْسٍ وَ فَوْقَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ عَلَى كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ لَا يُقَالُ مَحْمُولٌ وَ لَا أَسْفَلُ قَوْلًا مُفْرَداً لَا يُوصَلُ بِشَيْ‏ءٍ فَيَفْسُدُ اللَّفْظُ وَ الْمَعْنَى

قَالَ أَبُو قُرَّةَ فَتُكَذِّبُ بِالرِّوَايَةِ الَّتِي جَاءَتْ أَنَّ اللَّهَ إِذَا غَضِبَ إِنَّمَا يُعْرَفُ غَضَبُهُ أَنَّ الْمَلَائِكَةَ الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ يَجِدُونَ ثِقْلَهُ عَلَى كَوَاهِلِهِمْ فَيَخِرُّونَ سُجَّداً فَإِذَا ذَهَبَ الْغَضَبُ خَفَّ وَ رَجَعُوا إِلَى مَوَاقِفِهِمْ

فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام أَخْبِرْنِي عَنِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مُنْذُ لَعَنَ إِبْلِيسَ إِلَى يَوْمِكَ هَذَا هُوَ غَضْبَانُ عَلَيْهِ فَمَتَى رَضِيَ وَ هُوَ فِي صِفَتِكَ لَمْ يَزَلْ غَضْبَانَ عَلَيْهِ وَ عَلَى أَوْلِيَائِهِ وَ عَلَى أَتْبَاعِهِ كَيْفَ تَجْتَرِئُ أَنْ تَصِفَ رَبَّكَ بِالتَّغْيِيرِ مِنْ حَالٍ إِلَى حَالٍ وَ أَنَّهُ يَجْرِي عَلَيْهِ مَا يَجْرِي‏ عَلَى الْمَخْلُوقِينَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لَمْ يَزُلْ مَعَ الزَّائِلِينَ وَ لَمْ يَتَغَيَّرْ مَعَ الْمُتَغَيِّرِينَ وَ لَمْ يَتَبَدَّلْ مَعَ الْمُتَبَدِّلِينَ وَ مَنْ دُونَهُ فِي يَدِهِ وَ تَدْبِيرِهِ وَ كُلُّهُمْ إِلَيْهِ مُحْتَاجٌ وَ هُوَ غَنِيٌّ عَمَّنْ سِوَاهُ.

توضیح: با توجه به این‌که مخاطب روایات این بخش، اغلب عادی و عرفی هستند (مانند ابوقره)، بنابراین پاسخ‌ها عموماً عرفی است.

به‌طور کلی اگر مقصود از حمل به معنای عرفی و لغوی باشد، موجودات بدون مکان و زمان و جسم و ماده، نه حامل هستند و نه محمول

در روایات، عرش یا علم خدای متعال است و یا قدرت او

این تعبیر که حضرت می‌فرمایند: الْعَرْشُ اسْمُ عِلْمٍ وَ قُدْرَةٍ، نشان‌دهنده آن است که عرش اقسام مختلفی دارد

خدای متعال از خلق خواسته است که بندگی کنند و چگونگیِ بندگی کردن به حمل کردن عرش است. حاملان عرش در واقع اهل عبادتند

به‌طور کلی عبادت، ذاتیِ همه موجودات است؛ چه بدانند و چه ندانند؛ حتی کسانی که او را قبول ندارند و عصیان می‌کنند؛ فقط شکل عبادت آن‌ها متفاوت است

تمام موجوداتی که عبادت می‌کنند، در واقع کمالات خود را از قوه به فعل یا از اجمال به تفصیل می‌رسانند و با عبادت خود برای خود کار می‌کنند؛ هرچه عبادت‌شان کامل‌تر و جامع‌تر، خدمتشان به خود کامل‌تر و جامع‌تر است

هویت و حقیقت آدمی با عبادت به آرامش و اطمینان وجودی می‌رسد؛ بنابراین وقتی خدای متعال می‌فرماید عبادت کنید، در واقع یعنی از خودتان پذیرایی کنید

آن‌ها که علم خدای متعال را ادراک می‌کنند، حامل عرشند و آنان‌که به علم خدای متعال عمل می‌کنند، گرد عرش خدای متعال طواف می‌کنند

زبان اهل بهشت

اطلاق اسماء بر خدای متعال توقیفی است. توقیفی بودن دو معنا دارد: در معنای عرفی و فقهی و فلسفی یعنی در شریعت باید اسمی از اسماء آمده باشد و خدای متعال اجازه اطلاق آن بر خود را داده باشد تا بتوانیم آن را به‌کار ببریم. در معنای عرفانی یعنی مقام و جایگاه اسماء به این معنا که هر اسمی درجه‌ای از ظهور کمالات ذاتی خدای متعال را دارد و نه از آن بالاتر می‌رود و نه پایین‌تر می‌آید

صوت (دریافت)