فيض اقدس و مقدس

فيضان آن صور از ذات الهي را «فيض اقدس» ناميده‌اند كه سبب ظهور اعيان ثابته در علم حق تعالي است. به تعبير ديگر، «ظهور اعيان در حضرت علميه، فيض اقدس است و ظهور آن‌ها به صورت حقايق خارجي و وجودات خاصه، فيض مقدس است».[101]

«فيض اقدس كه يكي از تعينات علمي ذات حق تعالي است و موجب ظهور علمي ماهيات متعينه است و از آن به تعين جلايي ياد مي‌شود، در مرتبة سوم از مراتب تعينات علمي ظاهر مي‌شود. مرتبة اول تعينات علمي، ظهور ذات براي ذات است و مرتبة دوم آن‌ها، ظهور صفات براي ذات است و مرتبة ‌سوم، ظهور لوازم و اسماء و صفات است و در اين مرتبه است كه ماهيات و اعيان ثابته و احكام و لوازم آن‌ها به فيضي كه اقدس از شائبة كثرت است، براي ذات روشن مي‌شود».[102]

فيض مقدس حاصل اقتران ظاهر هستي با قوابل اقدسي است که صلاحيت انتساب احكام فواعل و قوابل مستقل خارجي را به خود داراست، يعني در هنگام اظهار تعينات خاصه‌اي كه از مراتب مختلفة آن مي‌باشند و در قالب آن‌ها در آمده و از اين طريق فاعل و قابل مستقل پنداشته مي‌شود و به همين اعتبار، اسم عالم بر فيض مقدس نيز اطلاق مي‌شود و در نتيجه نسبت واقع بين اين فيض و مبدأ آن، ايجاد و خلق ناميده مي‌شود[103].

عالم بودن فيض مقدس

علت عالم ناميده شدن آن اين است كه اعيان خارجي از علامت و نشانة حقايق و معاني دستور در فيض اقدسند، چنان‌كه فيض اقدس نيز با آن‌كه مكمن غيب و محل اختفاي معاني و اعيان ثابته است، توسّعاً عالم معاني ناميده مي‌شود. علت توسّع آن نيز اين است كه عالم به چيزي گفته مي‌شود كه علامت و نشان چيز ديگري باشد، بنابراين تعدد و كثرت، شرط وجود عالم است و حال آن‌كه در فيض اقدس هيچ‌گونه كثرت و تعددي نيست و غيريتي نيست تا چيزي علامت و نشانة آن غير باشد تا بتوان آن را عالم ناميد.