(114) ويژگيهاي متقين ریشه معرفتی و توحیدی دارد
درس 114- 15/ 9/ 1386
ويژگيهاي متقين ریشه معرفتی و توحیدی دارد
وَ طَلَباً فِي حَلالٍ
ويژگيهاي متقين از سر عادت یا تمرین فراوان نيست، بلكه ریشه در عقايد و باورهای آنان دارد.
شاهد روايي: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص طَلَبُ الْحَلالِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ[1]
هر کاری که حلال باشد و به درآمد و تأمین زندگی حلال بینجامد، بر همگان ـ زن و مرد ـ واجب است
وقتی اصل یک فعالیت، عمل یا ویژگی مشترک باشد، کمال آن مختص گروهی میشود؛ وقتی اصل علم بر همگان واجب باشد، بر مؤمنان باید درجه و مرتبهای از علمِ ویژه واجب باشد
تأمين حلال، ويژگي مسلمان است و كمال آن مربوط به پارساست
طلب حلال به معناي تأمین نيازهاي اساسي است؛ چه مربوط به امور مادی باشد، چه معنوی
چون پارسایان در عقاید و اخلاق و رفتارشان شدت، قوت و توانمندی بیشتر دارند، بنابراین باید بهدنبال نوع ویژهای از طلب حلال باشند
نكاتي درباره جنبه معرفتي طلب حلال
تمام افعال و رفتارهای انسان ریشههای روحی و روانی دارد
ريشه اختلال رفتاري، در خُلق و ايمان است. مجموعه رفتارها و همچنین خلقها ریشه در عقاید و افکار دارد؛ یا بیواسطه یا باواسطه
ريشهها و عوامل طلب حلال و کار و فعالیت؛ البته فعالیت همراه با تدبیر، دقت و برنامهریزی
1ـ پذيرش توحيد
اگر کسی توحید را شناخته باشد، پس از آن پذیرفته باشد و آن را کمال خویش تشخیص داده باشد، حتماً اهل کار و فعالیت خواهد بود
این امر دو جهت دارد: 1ـ فعل یا معلولْ شباهت و سنخیت به فاعل خود دارد. وقتی فاعل و علت عین خلاقیت و فعالیت باشد، نمیشود فعل و معلول سهمی از خلاقیت و فعالیت نداشته باشد. 2ـ کسی که اعتقاد به خدا داشته باشد، میداند که اولاً خدای متعال از انسان طلب کرده است که دنیا را آباد کنید؛ این جزء عقاید ماست.
یکی از اهداف آفرینش استعمار است، یعنی آبادی دنیا، فراهم ساختن تجلی خدای متعال
نوع عباداتی که در اسلام وجود دارد، دو جنبهای است؛ هم به عمران و آبادی جهان طبیعت و دنیا میپردازد و هم آخرت یا جهان درون و روح
به همین خاطر است که مسلمان و بهویژه مؤمن هر کار مجازی را به قصد عبادت و رسیدن به رضای خدا انجام دهد، عبادت است
بیکاری در عالم ملکوت و جبروت و فراتر از آن امکانپذیر نیست
اشاره: اهميت گمان خوب در زبان روايات
کار کردن وجه و ریشه معرفتی و توحیدی دارد؛ علاوه بر این، کسی که عقیده به خدا و توحید دارد، وقتی که خدا را مبدأ همه کارها میداند، عقیده دارد که هر چیزی از هر چیزی عمل نمیآید
اتفاق و تصادف، یعنی بیارتباطی بین علت و معلول هم در ناحیه فاعل و هم در ناحیه غایت محال است
پس، یک ریشه فعالیت مداوم و پیوسته و تلاش بسیار برای تأمین حلال توحید است، هرکه عقیده و ایمانش به توحید بیشتر، فعالیتش به توحید یا بیشتر است با باید بیشتر باشد
2ـ اعتقاد به قضا و قدر
قضا و قدر به این معنا نیست که چیزی را بر کسی تحمیل کرده باشند؛ همان چیزهایی که ما انتخاب میکنیم و تمایل داریم و برای انجام آن حرکت میکنیم، مراد خداست
چون قبل از فعل توانایی شناخت قضا و قدر الهی را نداریم، نسبت به آن تصمیم میگیریم؛ همین تصمیم است که آثاری مانند نتایج اطاعت یا مخالفت از امر یا نهی را به همراه خواهد داشت. همان چیزی که در قضا، رضا و اراده الهی ثبت و ازلی است و عین ذات خدای متعال و تغییرناپذیر است، همان از طریق انتخاب و گزینش اختیاری ما که همراه با میل و شوق و رغبت است، تحقق پیدا میکند.
ما در گرو انتخابهای خویش هستیم
اصحاب یمین در گرو عمل خويش نيستند، زیرا افق وجودی اصحاب یمین فراتر از عمل است
3ـ همراهي با خلق
کار و فعالیت بهنوعی مشارکت اجتماعی و اخلاقی با خلق است و بهگونهای بهدست آوردن دل خلق خداست
نقمت و عذاب و جهنم الهی هیچکدام از سر عصبانیت و ناراحتی نیست و تمام ریشه در لطف و عنایت الهی دارد
اشاره: رمز و راز اشك ريختن يعقوب در فراق يوسف علیهما السلام
4ـ اعتقاد به صدق گفتههاي خدا و اولياي خدا
5ـ اعتماد پارسايان به خودشان
6ـ پارسايان عزت نفس دارند
[1]ـ بحارالأنوار، ج100، ص9 باب 1.