19 /10 /93

عقل انسان منبع و حجت است، بنابراین زمینه تغییر احکام فراهم شده است.

بنابراین آیا ممکن است در عبادات خاص نیز حکم عقل اعتبار داشته باشد و باعث تغییر و تحول در عبادات شود؟

آنچه درباره منبع بودن عقل گفته شد، سبب تغییر و تحول در عبادات به معنای خاص نمی‌شود؛ به دلایل زیر:

1ـ در برخی از عبادات خاص پیامبر فرمودند همان‌گونه که من عبادت می‌کنم، عبادت کنید و عملاً به مردم کیفیت عبادت را نشان دادند مانند نماز و حج. «صلوا کما رأیتمونی اصلی»[1]

2ـ عقل ما توانایی فهم جزئیات در امور فراتر از طبیعت را ندارد و بخشی از عبادات از جمله موارد غیبی است.

اشاره‌ای به معنا و مراتب غیب

آیا عقل در مسایل غیبی توان ورود دارد؟ خیر. عقل در چیزهایی می‌تواند ورود پیدا کند و متعلق فهم آن باشد که در قالب مفهوم و ماهیت بگنجد.

دو دلیل پیش گفته اعتبار چندانی ندارد و قابل خدشه است

3ـ احکام تابع جعل و امر و نهی خدای متعال است؛ تسلیم بودن و اطاعت از پیامبر شرط است

بجر مصلحت و مفسده نفس الامری و سلوکی، مصلحت دیگری نیز داریم به نام مصلحت تسلیم و اطاعت از پیامبر

آیا تشریع احکام بر مبنای مصالح و مفاسد نفس الامری است یا بر مبنای جعل قدسی خدا و پیامبر؟

اشاره: لاتسألوا عن اشیاء ان تبد لکم تسؤکم (مائده، 101)

اطاعت از پیامبر، نشان از اطاعت از خداست

نفسِ اطاعت از پیامبر، جعل واقع می‌کند

دستورات پیامبر موضوعیت دارد، نه طریقیت

تسلیم محض پیامبر بودن، شرط بندگی و ایمان است

انقیاد و تجرّی

تمام مصالح و مفاسد را می‌توان در اطاعت یا معصیت خدا و پیامبر جمع کرد.

اشاره‌ای به تسامح در ادله سنن

مصلحت سلوکی

نفس اطاعت از امر پیامبر، مصلحت است؛ چه مصلحت نفس الامری و سلوکی داشته باشد یا نداشته باشد که به آن مصلحت تسلیم می‌گوییم و با سخن اشاعره متفاوت است.

عبادات خاص دو دسته است: 1ـ علاوه بر جنبه عبادی، جنبه اجتماعی نیز دارد مانند حج که بخش اجتماعی آن تابع مصالح و مفاسد نفس الامری است 2ـ صرفاً جنبه عبادی دارد

معامله بدون سود، نشان سفاهت است

نکات وعده داده شده

چگونگی تعقل روشمند

آیا آنچه که انبیا آنچه به‌دست آورده‌اند، تنها از وحی است یا از عقل‌شان هم؟

پیامبران پیش از نبوت، ابتدا به تمامیت عقل می‌رسند

اصل اولی این است که عالمان و کارشناسان هر حوزه مورد اعتمادند؛ عقلاً و شرعاً

صوت

فیلم (قسمت اول)

فیلم (قسمت دوم)

فیلم (قسمت سوم)

فیلم (قسمت چهارم)

فیلم (قسمت پنجم)

فیلم (قسمت ششم)

فیلم (قسمت هفتم)