گفتارهای ماه مبارک رمضان 1436 ـ جلسه بیست و یکم ـ 25/ 4/ 94 ـ شب سی‌ام ماه رمضان

شرح اصول کافی (21)

نبی و عقل بر همه انسان‌ها حجتند

[ادامه حدیث 22] عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حُجَّةُ اللَّهِ عَلَى الْعِبَادِ النَّبِيُّ وَ الْحُجَّةُ فِيمَا بَيْنَ الْعِبَادِ وَ بَيْنَ اللَّهِ الْعَقْلُ.

به نظر برخی از محققین انسان‌ها دو دسته هستند: اهل بصیرت و اهل بصر. عقل، حجت اهل بصیرت و پیامبران، حجت اهل بصر و ظاهر (کسانی که ایمانشان با حس شروع می‌شود و در حس متوقف می‌ماند) هستند

از نظر ایشان، عقلی برای اهل بصیرت حجت است که مقتبس از مشکات نبوت و مستنیر به نور کتاب و سنت باشد که با عقل تجربی و ریاضی متفاوت است ولی با عقل فلسفی و عرفانی اشتراکاتی دارد

نمونه‌هایی از اشتراکات عقل منور با عقل فلسفی و عرفانی از دیدگاه محققین مذکور

نقد و بررسی دیدگاه مذکور

سخن درست‌تر آن است که عقل دارای درجات مختلف و برای همه انسان‌ها حجت است

همچنان‌که عقل دارای درجات مختلف است، انسان‌ها نیز دارای درجات مختلفند؛ هر درجه‌ای از عقل حجت است بر درجه‌ای از انسان‌ها

نبوت و تعالیم آن نیز دارای مراتب و درجات مختلف است

یکی از ویژگی‌های انبیا، ذومراتب بودن تعالیم آن‌ها و ارتباط برقرار کردن و انتقال تعالیم به همه مراتب خلق به بهترین شکل است

اشاره به: وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُم‏ (توبه، 61)

اهل بصیرت در ایمان به انبیا نیاز به معجزات حسی ندارند، معجزات آن‌ها معنوی، عقلی، کلامی و مانند آن است

حُجَّةُ اللَّهِ عَلَى الْعِبَادِ النَّبِيُّ، یعنی پیامبران عذر انسان‌ها را از آن‌ها می‌ستانند و تکلیف را بر آن‌ها تمام می‌کنند

عقلا و کسانی که به عقلا و نیز پیامبران دسترسی دارند، عذر ندارند

بنابراین معنای «الحُجَّةُ فِيمَا بَيْنَ الْعِبَادِ وَ بَيْنَ اللَّهِ الْعَقْلُ» این است که عقل حجت خدا برای شناسایی پیامبر خدا است و پیامبر خدا نیز حجت برای شناسایی تکالیف است

البته این به این معنا نیست که اگر کسی دسترسی به پیامبر پیدا نکرد، نتواند تکالیفش را تشخیص دهد؛ حداقل در غیر از عبادات به معنای خاص می‌تواند تکلیف را تشخیص دهد مانند شناسایی قبح ظلم

به طور کلی تکالیف انسان به دو دسته تقسیم می‌شود:

1ـ تکالیف پیش از دستیابی به نبی یا قطع نظر از نبی که خود به دو دسته تقسیم می‌شود: 1ـ آنچه مربوط به حوزه اعتقاد است مانند شناخت خدا، پیامبر، امام و مانند آن 2ـ تکالیف فردی و اجتماعی

2ـ تکالیفی که بعد از دستیابی به نبی استقرار پیدا می‌کند: شامل: 1ـ تعبدیات: مجموعه افعالی که صحت آن متوقف بر قصد قربت است. 2ـ غیر تعبدیات (معاملات) که بر دو دسته امضائیات و تأسیسیات تقسیم می‌شود.

در تعبدیات عقل هیچ‌گونه دخالت و ورودی ندارد

در امضائیات، پیامبر مؤید آنچه عقل فهمیده است

تأسیسیات عبارت است از آنچه عقول پیش از پیامبر مصالح و مفاسد آن را ادراک نمی‌کند که بر دو دسته است. 1ـ پس از پیامبر عقل مصالح و مفاسد آن را درک می‌کند و 2ـ پس از پیامبر نیز عقل مصالح و مفاسد آن را درک نمی‌کند

در تعبدیات و تأسیسیات نوع دوم حجت خدا بر همه خلق فقط پیامبران هستند

صوت

فیلم قسمت اول (دریافت)

فیلم قسمت دوم (دریافت)

فیلم قسمت سوم (دریافت)

فیلم قسمت چهارم (دریافت)

فیلم قسمت پنجم (دریافت)