فصل بیست و یکم: زیادت وجود بر ماهیت (ص243)

زیادت وجود بر ماهیت نه به معنی مباینت آن با ماهیت است، نه به معنی عرض قائم به آن مانند قیام اعراض به موضوع.

زیادت این‌جا بدین معنی است که وجود امکانی به سبب فقر، شامل معنایی غیر از حقیقت وجود است که آن معنای دیگر از وجود انتزاع و بر آن حمل می‌شود.

دلایل زیادت وجود بر ماهیت (ص244)

1ـ حمل وجود بر ماهیت فایده دارد ولی حمل ماهیت بر ماهیت فاقد آن است، پس وجود غیر از ماهیت و زائد بر آن است.

2ـ حمل وجود بر ماهیت نیازمند به استدلال است ولی حمل اجزاء ماهیت بر ماهیت، نیاز به استدلال ندارد و برای آن بیّن الثبوت است. پس وجود غیر از ماهیت و زائد بر آن است.

3ـ صحت سلب وجود از ماهیت

4ـ وحدت مفهوم وجود و تعدد مفاهیم ماهیت (نکته: تقریباً در همه‌جا ملاصدرا وحدت را با واژه اتحاد می‌آورد. از آن‌جا که از نظر ملاصدرا اتحاد محال است مگر آن‌که انضمامی باشد، پس مقصود ایشان از واژه اتحاد جز در مواردی که خلافش ثابت شود، همان وحدت است. موارد خلاف هم جاهایی است که از امتناع اتحاد سخن می‌گوید.)

5ـ انفکاک وجود از ماهیت در ظرف ذهن و تعقل

دلایل یادشده تنها دلالت بر مغایرت وجود از ماهیت دارد، نه زیادت آن بر ماهیت. چنان‌که صفات حق تعالی به حسب مفهوم با هم مغایرت دارند ولی عین ذات حق تعالی هستند، نه زاید بر آن.