پانزده ادب رياضت

محققان از اهل رياضت و سلوك از هزار مسأله در اين فن شريف، پانزده مسأله را مورد تأكيد قرار داده‌اند كه هركه آن‌ها را به كار بندد، مانند آن است كه همه آن هزار مسأله را به كار بسته است.

1ـ به محض گرسنگي و تشنگي غذا نخورد و آب نياشامد.

2ـ با هر آزاري، خشم نگيرد.

3ـ با هر خشمي، جنگ و نزاع و بي‌خردي نكند.

4ـ از ناشنوده و ناديده خود را دور سازد.

5ـ به هر نيّتي از گفتن سخن حق باز نماند.

6ـ به هر عُجبي نخندد.

7ـ از هر دردي ننالد.

8ـ از هر مصيبت و محنتي جزع و فزع نكند.

9ـ به هر نعمتي ننازد.

10ـ به ستايش كسي، مغرور و فريفته نشود.

11ـ غذاي هركسي را نخورد.

12ـ درباره هر كاري سخن نگويد.

13ـ با هيچ‌كس مزاح نكند.

14ـ به هرچه پسند حق باشد، تن در دهد.

15ـ از كردار و گفتار ناپسند دوري گزيند.^[15]

خداي متعال فرمود: إنّ مِن عبادي مَن لايَصلُحُ لَهم إلاّ الفَقر و لو أغنَيتُهُ لَفَسَدَ دينَه و إنّ مِن عبادي مَن لايَصلُحُ إلاّ المرض و لو كانَ صَحيحاً لَفَسدَ دينَه و أنا أرأفُ بعبادي، أزودُهُم عن مَوارد الهلكةِ كما يَزودُ الرّاعي غَنَمَه عن مَوارد الهلكة؛^[16]برخي از بندگان مرا جز تهيدستي صلاح نيست و اگر بي‌نيازشان گردانم، دينشان تباه شود و برخي ديگر از آنان را جز بيماري صلاح نيست و اگر تندرستشان سازم، دينشان تباه شود. من بر بندگانم مهربان‌ترين هستم و چون چوپاني كه گوسفندانش را از خطرات باز‌مي‌دارد، من هم بندگان خويش را از خطرات باز‌مي‌دارم.

فقر و بيماري و گرفتاري، اگرچه در ظاهر بلاست، ولي عنايت ويژه خدا براي حفظ بندگان او از خطرات سرنوشت‌ساز است، هرچند خلق از آن آگاه نيستند.

اميرالمؤمنين (علیه السلام) فرمودند: سَيَكونُ زمانٍ لايَستَقيمُ المُلكُ إلاّ بالقَتل و الجَور و لايَستَقيمُ لَهُم الغِني إلاّ بالبُخل و لايَستَقيمُ لَهُم المُحبّةُ في الناس إلاّ باتّباعِ أهوائهم و الاِستِخراجِ من الدّين، فَمَن أدركَ ذلك الزّمان و صَبرَ علي الذُّلِّ و هو يَقدِرُ علي العِزّ و صَبَرَ علي بَغضَةِ الناس و هو يَقدِر علي المحبّة، أعطاهُ الله ثَواب خَمسين صِدّيقاً؛^[17]زماني فرا‌خواهد رسيد كه سلطنت و فرمان‌روايي جز در سايه كشتار و بي‌رحمي حاصل نگردد و ثروت جز به بخل و پستي به دست نيايد و محبوبيّت در ميان مردم جز با پيروي از تمايلات و خواسته‌هاي آنان و ترك دين و مذهب خويش، يافت نشود. آن‌كس كه در چنين زمانه و اين هنگامه، بر فقر خود صبر و شكيبايي ورزد و از ثروت و مكنت چشم بپوشد و با آن‌كه قادر به كسب محبّت و جلب دوستي اهل زمانه باشد، ليكن از آن صرف‌نظر و بر بغض و دشمني آنان بردباري كند، خداوندش ثواب پنجاه صدّيق و بنده مقرّب، عنايت خواهد فرمود.

به‌ظاهر، همّت و كوشش و خويشتن‌داري و بردباري از بنده است و لطف و رحمت و پاداش از خداي، ولي در واقع همّت نيز به لطف خدا فراهم شود، خويشتن‌داري و بردباري نيز به عنايت او حاصل گردد. تنها صداقتي از طرف بنده لازم است و بس. چون خود فرمود: من بندگانم را از خطرات نگاه خواهم داشت. او نگه مي‌دارد، به نام بنده تمام مي‌شود. اين هم لطفي است بر همه الطاف او.

خدايا! ما را به لطف خود از فروافتادن به هلاكت نگه‌دار و در درياي بي‌كران رحمت خاصّت مستغرق فرما و آن‌چه شرط سلوك به‌سوي توست عطا فرما. آمين رب العالمين.