دل‌آزاري و سلوك

بگذريم. آزردن دل ديگران مانعي بس بزرگ براي سالك است و پرهيز از آن يكي از منازل سلوك است كه به فهم و همّت نيازمند است تا در عمل و تمرين مكرّر ياريمان دهد. پرهيز از آزار ديگران و انجام وظيفه نسبت به آن‌ها، شرط قدم نهادن در اين راه است.

اميرمؤمنان (صلوات الله عليه) فرمودند: إتَّقوا اللهَ في عِباده و بِلاده، فإنَّكم مَسؤولونَ (حتّي) عن البِقاع و البَهائم.^[13]

نسبت به بندگان خدا، شهرها و آبادي‌ها، مسؤوليد. بدان‌ها كمك كنيد، خير آنان را بخواهيد، دست‌كم آنان را به زحمت نيندازيد، بر غم و غصه‌هايشان نيفزاييد، دل‌هايشان را به غم آلوده نكنيد. حتي نسبت به دشمنانتان نيز چنين باشيد. دشمن را نيز نيازاريد، اگرچه با او در كارزاريد، به‌ويژه اگر دشمن شخصي است نه اجتماعي و فرهنگي و ديني. اگر بر او پيروز شديد و گذشت و چشم‌پوشي از دشمني و كينه‌توزي او براي خود و ديگر بندگان خدا زيان‌آور نيست، از آن‌ها درگذريد، هرگز انديشه‌ی انتقام نداشته باشيد.

شكر و سپاس خدا را به‌جا آوريد كه بر دشمن پيروز شديد، ولي بدون دليل عقلي و شرعي نخواهيد كه دشمنتان نيز خوار شود كه او هم بنده خداست. اگر او براي شما ارزشي ندارد، خداي او را در نظر آوريد كه خداي شما هم هموست، چنان‌كه اميرمؤمنان (صلوات الله عليه) فرمودند:

إذا قَدَرتَ علي عَدُوّك فَاجعَلْ العَفوَ عنه شُكراً للقُدَرة عليه؛^[14]آن‌گاه كه به دشمن دست يافتيد، به پاس توان‌مندي‌تان كه خدا ارزاني‌تان داشته است، از او درگذريد.