از دست دادن دوست

از دست دادن دوستان به منزله از دست دادن آن همه آثار و پيامد‌هاي مطلوب و سودمند است. كسي كه دوستي را از دست داده باشد، غريب مانده است و آماج غم‌ها و غصه‌ها قرار مي‌گيرد.

به فرموده اميرمؤمنان (علیه السلام)، «فَقدُ الاَحبَّةِ غُربةٌ»؛^[48] از دست دادن دوستان، غربت و تنهايي است. چه نيك سروده است:

برخيز تا بگرييم چون ابر در بهاران
كز سنگ ناله خيزد روز وداع ياران

از دست دادن دوستان، خسارتي است كه كم از غارت مال و جان نيست؛ غمي پيوسته به دنبال دارد، همان‌گونه كه هر زيان قابل توجه اين‌گونه است. البته كسي كه به دوست، نگاه ابزاري و زودگذر دارد، ممكن است دوست را از خود برنجاند و خم به ابرو هم نياورد. سخن از آگاهان و دوستي آن‌هاست، نه نابخردان و سوداگران.

فراق دوست اگر اندكست، اندك نيست
درون ديده اگر نيم موست، بسيار است

چيزي كه غالباً سبب از دست دادن دوستان است، اين است كه دوستان به آداب دوستي آگاهي لازم ندارند، از اين‌رو به آن پاي‌بند نيستند. اگر آداب دوستي را نيك بدانند، اميد است كه مراعات كنند.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: إذا قالَ الرّجلُ لاَخيه المؤمن: اُفٍّ، خَرجَ من ولايتِه و إذ قالَ: أنت عدوّي، كَفرَ أحدُهما و لايَقبَلُ الله من مؤمن عملاً و هو يُضمرُ علي أخيه المؤمن سوء.^[49]

هرگاه كسي به برادر مؤمن خويش اف بگويد، از دوستي او بيرون شده است و ديگر با او دوست نيست و هرگاه بگويد: تو دشمن مني، يكي از آن دو از دين خارج شده‌اند و به كفر گراييده‌اند، زيرا يا سخن اين مرد راست است يا دروغ، اگر راست گفته باشد يكي از آن دو كافرند، چون دشمني ميان دو مؤمن ممكن نيست.

دشمني و دوستي بر اساس اعتقاد و ايمان است. مؤمن جز با مؤمن دوست نيست و جز با كافر و مانند آن، دشمن نيست و اگر دروغ گفته باشد، هتك حرمت مؤمن كرده است كه در حكم كفر است. هرگاه مؤمني نسبت به مؤمن ديگري در دل نيّت بد داشته باشد، اعمالش مورد پذيرش خدا نيست و نيت بد عبارت است از آن‌چه كه براي مؤمن ناخوشايند است و شايسته او نيست.