(88) مجموعه عالم هستی، ذکر باطنی است
کتاب توحید ـ درس 88 ـ 26/ 11/ 95
شرح اصول کافی درس 206
مجموعه عالم هستی، ذکر باطنی است
ادامه [حدیث 109] ... وَ أَمَّا الْقَاهِرُ فَلَيْسَ عَلَى مَعْنَى عِلَاجٍ وَ نَصَبٍ وَ احْتِيَالٍ وَ مُدَارَاةٍ وَ مَكْرٍ كَمَا يَقْهَرُ الْعِبَادُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً وَ الْمَقْهُورُ مِنْهُمْ يَعُودُ قَاهِراً وَ الْقَاهِرُ يَعُودُ مَقْهُوراً وَ لَكِنْ ذَلِكَ مِنَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى أَنَّ جَمِيعَ مَا خَلَقَ مُلَبَّسٌ بِهِ الذُّلُّ لِفَاعِلِهِ وَ قِلَّةُ الِامْتِنَاعِ لِمَا أَرَادَ بِهِ لَمْ يَخْرُجْ مِنْهُ طَرْفَةَ عَيْنٍ أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ وَ الْقَاهِرُ مِنَّا عَلَى مَا ذَكَرْتُ وَ وَصَفْتُ فَقَدْ جَمَعَنَا الِاسْمُ وَ اخْتَلَفَ الْمَعْنَى
وَ هَكَذَا جَمِيعُ الْأَسْمَاءِ وَ إِنْ كُنَّا لَمْ نَسْتَجْمِعْهَا كُلَّهَا فَقَدْ يَكْتَفِي الِاعْتِبَارُ بِمَا أَلْقَيْنَا إِلَيْكَ وَ اللَّهُ عَوْنُكَ وَ عَوْنُنَا فِي إِرْشَادِنَا وَ تَوْفِيقِنَا.
خدای متعال که قاهر است به این خاطر است که تمام مخلوقات بدون استثناء ملبّس به ذلت، فقر، ربط و تعلق به فاعل خود هستند و این یعنی در مرتبه ذات خود مقهور خدای متعال هستند و خدای متعال هم در مرتبه ذات خود قاهر است
حاصل این بحث این شد که اکثریت مردم و عالمان، یا صفات و اسماء خدای متعال را مشترک لفظی با خلق میدانند که نادرست است و یا مشترک معنوی متواطی میدانند که آنهم نادرست است. درست آن است که مشترک معنوی است که در عین داشتن یک معنا، دارای درجات و مراتب مختلف است
بَابُ تَأْوِيلِ الصَّمَدِ
[حدیث 110] 1- عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْقَاسِمِ الْجَعْفَرِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ الثَّانِي علیه السلام جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا الصَّمَدُ قَالَ السَّيِّدُ الْمَصْمُودُ إِلَيْهِ فِي الْقَلِيلِ وَ الْكَثِيرِ.
[حدیث 111] 2- عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ شَيْءٍ مِنَ التَّوْحِيدِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَتْ أَسْمَاؤُهُ الَّتِي يُدْعَا بِهَا وَ تَعَالَى فِي عُلُوِّ كُنْهِهِ وَاحِدٌ تَوَحَّدَ بِالتَّوْحِيدِ فِي تَوَحُّدِهِ ...
اشاره: سؤال کردن بدون دریافت و به نحو مناجات؛ دعای سحر امام باقر علیه الصلات و السلام چنین است
اشارهای به ویژگیهای مناجات
معنای تبارک
مجموعه عالم هستی، ذکر باطنی است یا مبدأ و عامل آن است؛ به این معنی که جلوه و فعل خداست و وقتی آنها را میبینیم، به یاد صاحب آنها میافتیم
همه موجودات از علوّ و تعالی خدای متعال یا در ظاهر یا در باطن سهم دارند ولی تمام کمالات موجودات که بیحد و اندازه است، قابل مقایسه با کمال و علوّ خدای متعال نیست؛ اصلاً طرف مقایسه قرار نمیگیرند
معنای توحّد: ایجاد وحدت در فعل کثیر
کثیر را واحد ساختن از همان حیث که کثیر است، کار راحتی نیست؛ این در منطق و فلسفه تناقض است، اما در عرفان و حکمت متعالیه اینچنین نیست، بلکه وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت از امور قطعی و تخلفناپذیر است