شرح خطبه پارسايان (صوت)

تاریخ ایجاد در چهارشنبه, 22 شهریور 1391 09:09 | چاپ | بازدید: 10582

درس 1
20/8/80
مقدمه‌اي درباره خطبه متقين و همام
شيوه علم‌آموزي: آن‌گونه بياموزيد كه بچشيد و بيابيد.
كليد خطبه (حتي كاني انظر اليهم)
بخل از ويژگيهاي عالم نيست.
معارف الهي و نااهلان
مكر و حيله در علم روا نباشد.
آيه كريمه كه حضرت تلاوت فرمودند، عصاره خطبه است.
معاني تقوا در قرآن
1ـ اطاعت و عبادت
عبد و شباهت به عبد
اشاره‌اي به داستان بشر حافي
نشان عبد، تسليم بودن است.
اشاره به «لا تموتن الا و انتم مسلمون»
اشاره به «كنت كنزاً مخفياً»
اشاره‌اي به احسن القصص: داستان حضرت يوسف (ع)
شواهد قرآني و درجات تقوا:
1ـ فاتقوا الله مااستعطتم
2ـ فاتقوا الله حق تقاته
اشاره به تعقيبات نماز (يا من لايشغله سمع عن سمع)
اشاره به فرمايش امام سجاد (سلام الله عليه): لاتأكل من رزق الله فافعل ماشئت ...
اشاره به ماجراي حضرت آدم و حوا (ع) و پوشش بهشتي
تمرين بندگي
ركوع و سجده و سرسپردگي
2ـ خشيت و هيبت
اشاره به عظمت الهي
جهنم و تجلي جلال الهي
گريه اميرالمؤمنين (سلام الله عليه) در سجده
عالم و خشيت

درس 2
2/10/80
معاني تقوا
1ـ خشيت و هيبت (مشاهده عظمت الهي)
2ـ طاعت و عبادت:
تعابير:
1ـ ترك معصيت و انجام طاعت
2ـ شكر نعمت و پرهيز از كفران
3ـ ترك همه گناهان و شبهات
بزرگ‌ترين گناهان: چشم داشتن به غير
ظهور حقيقت موجودات در قيامت
قبله حقيقي ولايت است.
ولايت، ظاهر توحيد و توحيد، باطن ولايت است.
ويژگي اهل جهنّم غفلت است.
عوامل رفع غفلت: فكر كردن، عبرت گرفتن از زندگي ديگران
4ـ جهاد في الله
5ـ تنزيه القلوب عن الذنوب
عملي كه ديگري را دخيل كرده و خود را منشأ اثر دانسته باشد، بي‌ارزش است.
تقوي عمل نيست، ريشه عمل است.
ديدگاه متقين

درس 3
9/10/80
احسان
معاني احسان:
1ـ فراهم ساختن آنچه كه نياز ديگران را رفع مي‌كند و آرامش مي‌بخشد.
2ـ كار درست و زيبا انجام دادن
راز آرامش انسان اين است كه درك كند فاعل خداست و حَسَن خلق كرده و مخلوقات او در غايت حُسن هستند.
آنكه حُسن عالم را نفهمد، تحت تعليم انبيا قرار ندارد.
مصاديق احسان:
1ـ احسان به خود
كسي كه در احسان به خود موفق نباشد، در احسان به ديگران موفق نخواهد بود.
2ـ احسان به پدر و مادر
3ـ احسان به همسر (تأمين غذا، تأمين مسكن، گذشت از لغزش‌ها)
4ـ احسان به دوستان
ريشه همه احسان‌ها، احسان حقيقي است.
حسنه مطلق: پذيرش ولايت الهي و خارج شدن از ولايت غير خدا
ولي كامل، وجه خداست.

درس 4
16/10/80
احسان (ادامه)
حسنه مطلق از كيست؟
تربيت به كلام نيست، به نفس است.
سخني در فتوح سه‌گانه
حُسن مطلق، خاندان پيامبر صلوات الله عليهم اجمعين هستند.
حسن مطلق منحصر در خاندان پيامبر (سلام الله عليهم) است و بقيه بالتبع مي‌توانند داشته باشند.
محسن اهل ولايت است، يا خود ولي است و يا پيرو ولي.
خدا با همه معيت دارد و با متقين و محسنين معيت ويژه دارد.

درس 5
23/10/80
چگونه عده‌اي بالتبع به حسن مطلق مي‌رسند؟ با صبر، بردباري و مقاومت.
مراتب وجود انسان: نفس، قلب و روح و ...
هر كدام از مراتب وجود انسان صبر خاص خود دارد.
1ـ صبر نفس (صبر في الله): انجام فرايض و نوافل، صبر بر محرمات و مكروهات شرعي و زيادات قولي و فعلي، رعايت اعتدال در زندگي و كتمان كرامات.
2ـ صبر قلب (صبر لله): صبر بر دوام تزكيه نيت
سخني در بسم الله الرحمن الرحيم

درس 6
14/11/80
صبر در مراتب وجود انسان (ادامه)
تقوا بدون صبر امكان‌پذير نيست.
صبر قلب:
1ـ صبر بر دوام تصفيه نيت از شوائب غرايز نفساني و مانند آن.
اهميت شناخت هدف
2ـ صبر بر دوام مراقبت ذكر و توجه به خدا
عشق مجازي
حداقل ذكر
3ـ صبر بر دستورات الهي در هنگام وصل

درس 7
28/11/80
صبر روح
1ـ حيا در نگريستن به جمال الهي به‌خاطر فقر و خجالت
2ـ مشاهده جمال ازلي در جلال لم‌يزلي
صبر بالله مختص پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) مي‌باشد.
احسان همراه با ولايت است.
سلوك آن است كه با هدايت ديگري اما با قدم خود برويم.
مراتب معيت: عام، خاص، خاص الخاص
دلايل استغفار پيامبر (صلي الله عليه و آله)
جهاد محسنين چگونه است؟

درس 8
19/12/80
معيت (ادامه)
معيت خدا با خلق، معيت قيوميه است.
سخني در يگانگي ذات اقدس اله (توحيد عددي)
سخني در محبت خاص الهي
معيت خلق با خالق امكان‌پذير نيست.
هيچ‌كس سابقه و لاحقه عدمي زماني ندارد.
اشاره‌اي به داستان حضرت موسي و حضرت خضر (ع)
اشاره‌اي به داستان حضرت موسي (ع) و طلب رؤيت خدا
ملاقات
يكي از راه‌هاي تعليم قرآني، تمثيل است.
اشاره‌اي به داستان زن فرعون
معيت با اسماء الهي (خاندان پيامبر) امكان‌پذير است.
سلمان و فضه (ع)
اشاره‌اي به داستان تلخك فرعون
عروج فقط از طريق نماز امكان‌پذير است.
معيت استثنايي: معيت حبيب خدا با خدا (لي مع الله وقت)

درس 9
18/1/81
معيت (ادامه)
انسانها با چه كساني مي‌توانند همراه باشند؟
اشاره‌اي به آيه 53 آل عمران: «... فاكتبنا مع الشاهدين»
شاهد كيست؟
فضيلت اذان و اقامه
يكي از ويژگي‌هاي سالك
شاهد از نظر قرآن
كامل‌ترين مصداق شاهد پيامبر (صلي الله عليه و آله) ‌است.
معيت با پيامبر و انبيا و اوليا (ع) امكان‌پذير است.
شرطهاي معيت با شاهدان
اشاره به آيه 119 سوره توبه «... كونوا مع الصادقين»
اشاره به آيه 43 سوره بقره «... واركعوا مع الراكعين»
سخني درباره ازدواج
والدين و انواع آنها
اشاره به آيه 69 سوره نساء «... فاولئك مع الذين انعم الله ...»
اشاره به صدّيق، صدقه و نشان صداقت

درس 10
25/1/81
معيت (ادامه)
در عالم جز خدا موجود مستقل و حقيقي ديگري نيست، بلكه آنچه هست، پديدارها و جلوه‌هاي اوست.
او در ذات يكي است ولي جلوه‌هاي او بي‌نهايت است؛ مِثل ندارد ولي مَثَل دارد.
مَثَل اعلي: آنان‌كه به‌خاطر كمال وجودي، مورد محبت ذاتي و محبوب خدا واقع شدند.
اشاره به آيه 193 سوره آل عمران «ربنا اننا سمعنا منادياً ... توفّنا مع الابرار»
تفاوت گناه موحد و مشرك
مالكيت حقيقي و اعتباري و تفاوت آن دو
عصاره وجود آدمي دل است و اين دل حرم خداست و خدا نسبت به حرم خود غيرت دارد.
ابرار: بندگاني كه در آنها نشاني جز از خدا نيست. (المخلِصين لله و المخلَصين عن غير الله)
منافقين (في الدرك الاسفل)
اشاره به آيه 93 سوره مائده «ليس علي الذين آمنوا و عملوا الصالحات جناح ...»
احسان: مشاهده آشكار؛ مشاهده خدا در مظاهر آفاق و انفس
پرسش و پاسخ

درس 11
1/2/81
مقدمه‌اي درباره خطبه
شيوه‌هاي تبيين معارف الهي از سوي انبيا و اوليا و مبلغين رسالت‌هاي الهي:
1ـ شرح لفظي
2ـ بيان حقايق معارف الهي به‌گونه‌اي كه الفاظ جنبه مرآت و نشان دارند.
3ـ انتقال معارف و حقايق الهي بدون به‌كار بردن لفظ و با نگاه و اشاره. (غير مرسوم)
خطبه پارسايان از گونه دوم است.
تقسيم‌بندي معارف الهي به‌طور كلي:
معارف عمومي: نياز به پرسش ندارند و حداقل سعادت را تأمين مي‌كنند.
معارف خاص و سري: اسرار الهي و معارفي است كه به توحيد و موحد باز مي‌گردد.
ويژگي‌هاي معارف خاص و سري
نشان صداقت طالب
كميل و خصوصيات او
آداب علم آموزي با توجه به خطبه پارسايان
آفرينش جهان از اسرار معارف الهي است كه با حقيقت توحيد يكي شده است.
سوره توحيد
معاني خلقت:
1ـ صنعت (قول متكلمين)

درس 12
8/2/81
سخنان اولياي الهي مانند سخنان افراد معمولي نيست.
شناخت مخاطب كلام اولياي خدا مهم است.
تعابير در مورد خلق:
1ـ كلامي و عرفي: صنع و ساختن
2ـ عقلي و فلسفي: پيدا شدن و صادر شدن
جايگاه تعبير لم يلد و لم يولد
عدالت يا محبت؟
3ـ عرفاني: ظهور، تجلي، تشأن، خودنمايي

درس 13
15/2/81
اقسام خلق:
1ـ نظريه متكلمين:
موجودات خاكي ـ موجودات ناري ـ موجودات مادي ولي در اوج لطافت.
در اين ديدگاه جز جهان ماده نداريم.
2ـ نظريه عقلي و فلسفي:
طبيعت ـ نيمه مادي و نيمه مجرد (مثال و برزخ) ـ عالم مجرد و عقل
3ـ نظريه عرفاني: عالم هستي يكي است ولي داراي مراتب است.
4ـ تعبيري موافق با ظاهر دين: 1ـ دنيا، زمين (ارض) 2ـ آسمان (برزخ و آخرت) 3ـ كرسي 4ـ عرش

درس 14
29/2/81
محور عوالم وجود انسان است.
كوتاهي‌هاي و تنبلي‌ها شرورند و شرور از نفس آدمي است.
تا چرخ مي‌چرخد، هيچ‌كس به بعدي از ابعاد وجود انسان پي نخواهد برد.
گناه نشانه جنون و نوعي شيفتگي و دلبستگي به غير خدا
شرط براي خلق:
1ـ امكان ذاتي
2ـ با نظام هستي (نظام احسن) سازگار باشد.
نظريه نهايي در مورد مراتب خلقت:
1ـ عوالم هستي نامتناهي است.
2ـ هر كدام از عوالم هم نامتناهي است.
3ـ موجوداتي كه در هر عالم زندگي مي‌كنند نيز نامتناهي‌اند.
اولين اسمي كه ظهور كرد، «علي عظيم» است.

درس 15
5/3/81
آغاز آفرينش
آيا جهان حادث است؟ آيا لطف خدا آغاز و انجام دارد؟
مراتب عقلاي ديني: متكليمن، فلاسفه، عرفا
علوم الهي غذاهاي پاك هستند و آن را در ظرف ناپاك نمي‌ريزند.
ظرف پاك، دل پاك است و دل پاك، دل خالي از غير است.
دل را از غير پاك كنيم تا جاي علوم الهي باشد.
نظريه متكلمين: جهان حادث است و همه خلقت زمانمند هستند.
بررسي دلايل متكلمين و پاسخ آنها

درس 16
12/3/81
نظريه دوم در زمان‌مندي خلقت: نظر فلاسفه و عقلا
اصل جهان هستي ازلي و ابدي است، بلكه محال است اصل جهان هستي نقطه شروع و پيشينه عدمي داشته باشد.
بررسي دلايل فلاسفه (3 دليل)
كار انبيا اخراج انسان‌ها از مرتبه طبيعت و ماديت به مرتبه نفس است.
اگر مقام نفسانيت انسان به‌بار بنشيند، به‌صورت ملك در مي‌آيد.

درس 17
19/3/81
نظريه سوم در زمان‌مندي خلقت: نظر عرفاني
راه شناخت، تماشا و مشاهده است.
تفاوت تماشاي با چشم سر و چشم دل
حضور قلب
كمال معرفت و محبت، مشاهده مستقيم است.
توضيح سخن ديگري از اميرالمؤمنين (سلام الله عليه):
لم يزل سيدي بالحمد معروفاً ـ و لم يزل سيدي بالجود موصوفاً
معناي حمد و الحمد
اشاره‌اي به جود
بنابر تعبير سوم خلق (ظهور و تجلي)، انقطاع آفرينش محال است.
آغاز و پايان براي آفرينش محال است.

درس 18
26/3/81
بحث در غني
خداوند خلق را از سر بي‌نيازي آفريد، نه از سر نياز و رغبت.
غني: كسي كه در ذات و صفت و فعل خود و پيدايش نسبتها، وابسته و تحت تأثير هيچ‌كس نيست و همه وابسته و تحت تأثير اويند.
صفات ذاتي و صفات فعلي
خدا به ظلم متصف نمي‌شود.
تعقيبات مشتركه نماز

درس 19
21/7/81
غنياً عن طاعتهم2 و آمنا من معصيتهم1
مقدمه
اين مباحث زمينه توحيد را فراهم مي‌كند.
آرامش و توحيد
نوح و كشتي‌سازي در بيابان
سختي‌ها و گرفتاري‌هاي انبياء براي اظهار توحيد است.
نشان صداقت مرگ سرخ است.
اشاره‌اي به مهريه حضرت زهرا (سلام الله عليها)
پارسايي اول راه است.
سجده آخر خط است.
فهم ريشه عبادت است.
مقدمه پارسايي ديدگاه پارساست.
اقسام عصيان: تكويني و تشريعي
عصيان در امر تشريعي است.
مناظره حضرت موسي (ع) و ابليس
اشاره‌اي به داستان حضرت موسي و خضر (ع)
اشاره‌اي به داستان حضرت آدم (ع) و ابليس
شناخت قصه‌هاي قرآن كار اهل ولايت است.
مناظره حضرت موسي و آدم (ع)

درس20
28/7/81
غنياً عن طاعتهم و آمناً من معصيتهم لانه لاتضره معصية من عصاه و لاتنفعه طاعة من اطاعه
ادامه بحث در عصيان
عصيان امر تكويني خدا جزء محالات است.
اشاره‌اي به ولايت تكويني
اشاره‌اي به زيارت جامعه كبيره
امر و فرمان تشريعي
1ـ امر خدا از مقولات حقيقي و واقعي است، نه امور اعتباري.
امر و نهي الهي: تابلوهاي فراگير عالم هستي (هدايت به تعبير قرآن)
بيان واقعيت فقط از عهده معصوم برمي‌آيد.
2ـ اوامر و نواهي براي اظهار توحيد است.
ثمره عصيان، دوري از رحمت خداست.
دليل عدم تأثير معصيت و طاعت خلق بر خدا:
1ـ افعال مظهر اسماء و صفات و ذات حق تعالي است و ظهور اسماء و صفات محبوبيت ذاتي دارد.
شيطان از مقدمات ضروري كمال آدمي است.
2ـ افعال موجودات به اراده او انجام مي‌گيرد.
سختي در تنزيه و تشبيه
اشاره به سبقت رحمت بر غضب
اشاره‌اي به جلال الهي

درس21
5/8/81
فقسم بينهم معايشهم و وضعهم من الدنيا مواضعهم1
رضايت براي خدا به معناي اعلام تشريعي است.
تعابير:
1ـ در گذشته و ازل قسمت كرد.
2ـ مضارع محقق الوقوع در قالب ماضي بيان مي‌شود.
خداي فلسفي
آدميان خدا را براي چه مي‌خواهند و مي‌خوانند؟
اشاره‌اي به زيارت آل ياسين (زيات شيعيان تام الاعتقاد)
ظهور و تجلي نفس آدمي
ماجراي آيت الله خوانساري و نماز باران
اشاره به «قلب المؤمن عرش الرحمن»
وجود علمي انسان در علم الهي، حقيقت انسان است.
جاي موجودات هم جزء ذات آن‌هاست.
خدا مثل ندارد، مَثَل دارد.
اولين آفرينش، تام‌ترين است.

درس 22
12/8/81
فقسم بينهم معايشهم و وضعهم من الدنيا مواضعهم2
آفرينش منت الهي است نه استحقاق خلق
نقد قول به رابطه حق و تكليف
اصناف دعاگويان
تحقق منت بر اساس مشيت است.
اشاره به خطاب «يا ايها الذين آمنوا»
يكي از اسرار دعاهاي انبياء و اولياء
ويژگي اهل الله
جبر و اختيار
اختيار امر بديهي است.
اختيار بداهت عملي دارد نه نظري
اشاره‌اي به ماه مبارك رمضان

درس 23
24/9/81
فالمتقون فيها هم اهل الفضايل1
آغاز آشنايي با سيماي پارسايان
مروري بر مقدمه خطبه
عالم همه از خداست.
خدا تحت تأثير هيچ كس نيست.
خدا حكيمانه و عادلانه رفتار مي‌كند.
فاء
1ـ فاء ترتيب
خارج شدن از خانه شرط سفر است.
2ـ فاء سببيت
مقدمات ذكر شده براي تقوا عليت دارند.
شرط عمل صالح
تقوي نتيجه معرفت است.
ضمير «هم» انحصار را مي‌رساند.
تنها و تنها پارسايان اهل فضيلتند.
اشاره به «انذرني الي يوم يبعثون»
بدترين شر، تنيدن به گرد خود است.
گونه‌هاي بدست آوردن تقوا: بيروني و دروني.

درس 24
1/10/81
فالمتقون فيها هم اهل الفضائل2
معرفت علت تام تقوي و فضيلت است.
تقوا در دنياست.
دريافت‌هاي ما از اسماي متقابل الهي تمام شدني نيست.
تقوا و فضيلت در آخرت بي‌معناست.
توقف آدمي در دنيا بسيار اندك است.
تقوا عبارت است از حركت عالمانه همراه با استقامت و سرعت.
در آخرت حركت وجود دارد ولي استقامت نيست.
تقواي حقيقي عبارت است از هويت و ذات آدمي، نه وصف است و نه عمل.
فضايل چيست؟
دسته‌بندي اعمال در بيان اميرمؤمنان (سلام الله عليه)

درس 25
8/10/81
فالمتقون فيها هم اهل الفضائل3
منطقهم الصواب1
فضايل
سخني درباره حقيقت انسان
تفاوت عبوديت و ربوبيت اعتباري است.
خاندان پيامبر تمثل بدون تنزل حقيقت انسانند.
اصول فضايل:
منطقهم الصواب و ملبسهم الاقتصاد و مشيهم التواضع.
انسان پارسا محيط بر طبيعت است.
يكي از معاني عرض امانت
اشاره‌اي به تفكر ابليسي
معاني و مراتب صدق

درس 26
15/10/81
منطقهم الصواب2
صواب: عالمانه و مطابق واقع
متقي كم سخن است.
تقوي: علت روزي‌هاي ويژه الهي
معاني و نشانه‌هاي صواب
1ـ يك زباني در مقابل خلق
2ـ در مقابل خدا
كنترل خيال
اشاره‌اي به راه تحصيل حضور قلب
اشاره‌اي به «من رأني فقد رأي الحق»
ابن عربي و ختم ولايت و سخن سيد حيدر آملي
خواب متقي همچون بيداري است.
دليل كنترل زبان در بيان امير المؤمنين (سلام الله عليه)

درس 27
22/10/81
منطقهم الصواب 3
متقي يك زبان است.
علت يك زباني متقي، يگانه و واحد بودن دل اوست.
اشاره‌اي به خطبه 176
كنترل زبان ريشه همه كنترل‌هاست.
غفلت مربوط به قلب است نه نفس
زبان محكوم به قلب و مفسر آن است.
مؤمن پيش از آنكه سخن بگويد، در جان و نفس خويش تدبر مي‌كند.
1ـ به خير و شر خويش مي‌نگرد.
اشاره‌اي به «اني احب من دنياكم ثلاثه»
اشاره‌اي به «ابيت عند ربي يطعمني و يسقيني»
2ـ به خير و شر ديگري مي‌نگرد.
انسان مظهر ذات خداست.
آن‌كه طالب معارف الهي است، نبايد در پي خوشي (دنيوي و اخروي و هر جاي ديگر) باشد.
غايت قصواي انبياء در دنيا

درس28
29/10/81
منطقهم الصواب4
آدمي تا به مقام عصمت نرسد خطاپذير است.
راه‌كارهاي عملي دست‌يابي به صداقت در گفتار
مطابقت انديشه با واقع، راه مطابقت سخن با واقع است.
اشاره‌اي به داستان حارثه
پاكي جواني را كس نتواند قيمت گذارد.
در تماشا خطا نيست.
اشاره به خطبه 175 (لايستقيم ايمان عبد حتي يستقيم قلبه ...)
تفاوت طلب و رضا
اشاره به «اعملوا فكل ميسر لما خلق»
سخني درباره لقاء
اشاره به «سقاهم ربهم شراباً طهوراً»
خدا زبان را براي اشتغال به ذكر خود آفريده است.
همه به ذكر خدا مشغولند.
ذكري مفيد است كه آگاهانه باشد.

درس 29
6/11/81
منطقهم الصواب 5
ادامه بحث در كنترل زبان
شأن و اهميت زبان
اشاره به «رحم الله امرء عرف قدره»
هر يك از اسماء الهي، جامع ظهورات جميع اسماء و صفات الهي است، چه در ناحيه كمال چه در ناحيه نقص.
اشاره به «نحن امرء الكلام»
كلام اولياي خدا و ترتيب آن‌ها جايگزين ندارد.
حضور قلب در ملاقات الهي
طلب مربوط به غيبت است.
منطقهم الصواب يعني شريعت مدار بودن زبان
بيرون كردن غم از دل بندگان خدا
اشاره به مناجات امام سجاد (سلام الله عليه) (الهي لولا الواجب من قبول امرك...)
اشاره به مناجات ديگري از امام سجاد (سلام الله عليه) (و قد كلت لساني كثرة ذنوبي ...)
چند نكته درباره زبان
با سكوت خويش سخن بگوييد.
زبان براي رفع حوائج بنده خدا از خداست.
چون سخن خاندان پيامبر صدق محض است، پيروان آنان نيز بايد اين‌گونه باشند.

درس30
19/11/81
منطقهم الصواب 6
زبان يكي از ابواب جهنم و خاطرات شيطاني
كنترل زبان مقدمه ضروري اجتماع خاطر و اجتماع خاطر مقدمه ضروري آرامش است.
توضيحي درباره سفارش‌هاي پيامبر به خاندانش (سلام الله عليهم)
نقايص همچون كمالات مشكك و داراي مراتب هستند.
ابتداي سير محبوبان، انتهاي سير محبان است.
سخني درباره شياطين و انقياد آنان در برابر خاندان پيامبر (سلام الله عليهم)
اعتدال وجودي خاندان پيامبر (سلام الله عليهم)
مطالعه ماجراي كربلا، مايه فهم و رشد و معرفت آموز است.
گناه براي اولياي خدا محال است.
نسبت خاندان پيامبر به پيامبر (سلام الله عليهم)، مانند نسبت پيامبر به خداست.
سفارش‌هاي پيامبر به خاندان خود تعليمي نيست.
استفاده از سفارشي از پيامبر (صلي الله عليه و آله) به امير المؤمنين (سلام الله عليه) (اوصيك يا علي...)
هرچه مسير طي شده بيشتر باشد، حوادث و خطرات بيشتر است.
خائفان و مشتاقان
اشك براي خاندان پيامبر (سلام الله عليهم)
بهشت يكي از موضوعات فكر است.
اشاره به «العلماء باقون»
بررسي دو روايت ديگر

درس 31
26/11/81
ملبسهم الاقتصاد1
معناي اقتصاد
تفاوت زمامداران و الگوها در ميانه‌روي
نكاتي درباره ميانه روي
1ـ ميانه‌روي كمال و بخشي از نبوت است.
سخني درباره برده‌داري
2ـ مهم‌ترين عوامل دست‌يابي به ميانه‌روي
1ـ شناخت جايگاه ويژه خود
2ـ يادآوري زوال نعمت‌هاي دنيا
سخني در تواصي به حق و صبر
3ـ ميانه‌روي سبب توجه به نعمت‌هاي الهي
تنها و بزرگ‌ترين نعمت و دربردارنده همه نعمت‌ها، محبت الهي است.
ولايت قرب است.
اشاره به روايتي از پيامبر (صلي الله عليه و آله) و امام صادق (سلام الله عليه)
4ـ ميانه‌روي سبب ايجاد شباهت بين بنده و خدا

درس 32
3/12/81
ملبسهم الاقتصاد2
ادامه نكات پيرامون ميانه‌روي
5ـ متقي نبايد بر ديگران برتري داشته باشد.
با نعمت خدا دوري از خدا، نهايت ناسپاسي و بي‌عقلي است.
اشاره به سيره پيامبر (صلي الله عليه و آله)
6ـ متقي بايد با ميانه‌روي در جايگاه ويژه خويش قرار گيرد.
سخني در شأن افراد
سخني در انتساب به خاندان پيامبر. (سلام الله عليهم)
توضيحي درباره «كونوا لنا زينا و لاتكونوا علينا شيناً»
زينت خاندان پيامبر (سلام الله عليهم) شدن، از واجبات است.
اشاره به سيره حضرت زهرا (س)
مدعيان پيروي از خاندان پيامبر (سلام الله عليهم) در موضع تهمتند.
صدقه محبت پيروي است.
افضل عبادات مسرور كردن رسول خداست.
7ـ ميانه‌روي سبب مي‌شود كه بنده خدا از تشبه به كفار بپرهيزد.
اشاره به روايتي از امير مؤمنان (سلام الله عليه) (لا تزال هذه الامة بخير...)
توضيحي درباره عجم
توضيحي درباره استفاده از پيشرفت‌هاي تكنولوژي
فقر ناپسند است همچنان كه غنا.
8ـ ميانه‌روي يعني پرهيز از لباس شهرت
اشاره به سيره امام صادق (سلام الله عليه) و اعتراض صوفيه به آن حضرت
9ـ رقابت و شهرت بايد در سه چيز باشد.

درس 33
10/12/81
ملبسهم الاقتصاد3 و مشيهم التواضع1
ادامه نكات و پيامدهاي ميانه‌روي
تكميل نكته قبلي (9): ميدان رقابت بايد در سه چيز باشد: علم و معرفت، تقوي و جهاد
10ـ اشاره به سيره امام صادق (سلام الله عليه) و اعتراض به لباس آن حضرت
سخني در اكل حلال
پرهيز از نااميدي خلق خدا
اشاره به (قل اعملوا فسيري الله عملكم و رسوله و المؤمنون)
اشاره به (ان الصلوه تنهي عن الفحشاء و المنكر)
11ـ مقصود از جلب مشتهيات الهي
1ـ آمادگي براي عبادت و انجام وظايف
2ـ با توجه به ريشه نعمت، طلب آن ارزش ذاتي دارد.
سخني در نيت
3ـ زمينه سازي شكر الهي
سخني در فقر
4ـ هر چه استفاده مي‌كنيم، ياد خدا باشد.
اشاره به روايت امام صادق (سلام الله عليه) (لاتشتغل بطعام آخره الخلا و لباس آخره البلاء)
اهميت تواضع
عبوديت با تواضع در آميخته است.
تعريف تواضع در روايات
امام صادق (سلام الله عليه): التواضع مرتبة رفيعة و اصل كل خير

درس34
17/12/81
مشيهم التواضع2
ادامه روايت امام صادق (سلام الله عليه) در تعريف تواضع: اصل التواضع من جلال الله و هيبته و عظمته
ريشه تواضع در اين است كه آدمي جلال الهي را بداند و دريابد.
عوامل دست‌يابي به تواضع كه به جلال الهي باز مي‌گردد:
1ـ آدمي ضعف، حقارت، پستي و كوچكي خود را بفهمد.
اشاره‌اي به فسخ عزائم
اشاره به لغزش و توبيخ انبياء و اولياء الهي
2ـ خلق محبوب حق تعالي است.
حق بر اساس كرامت است نه تكليف.
اشاره به «اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاماً»
3ـ مراقبه در نسبت ندادن افعال به خود
اشاره‌اي به عظمت الهي
تا كسي عظمت الهي را نبيند به تواضع دست نمي‌يابد.
هيچ عبادتي بدون تواضع پذيرفته نيست.
حقيقت تواضع قابل شناخت نيست مگر براي مقربون.
نتايج تواضع در روايت شريف
درجات تواضع
اشاره به دو روايت از امام صادق و امام رضا (سلام الله عليهما)
مصاديق تواضع
1ـ تواضع در برابر پدر و مادر
اشاره به روايتي از امام رضا (سلام الله عليه)

درس 35
23/1/82
مشهيم التواضع3
تواضع غير از اداي احترام واجب است.
مصاديق تواضع
1ـ تواضع در مقابل پدر و مادر
اشاره به روايتي از امام رضا (سلام الله عليه)
اطاعت پدر و مادر غير از تواضع است.
تملق در چند مورد از جمله درباره پدر و مادر جايز است.
مفاد سوره حجرات به مراتب فروتر در مورد معلم و پدر و مادر جاري است.
2ـ همنشيني با فروتر از خود
بهشت مشتاق خاندان پيامبر (سلام الله عليهم) است.
بهشت كفو مؤمن است.
3ـ پرهيز از تجملات
اشاره به سيره حضرت رسول (سلام الله عليهم)
4ـ شأنيت قائل نشدن در امور دنيوي
سلام كردن مردان بر زنان
فضيلت تواضع
1ـ تواضع نشان دوستان امير المؤمنين (سلام الله عليه) است.
2ـ حيات و قدر و قيمت علم به تواضع است.
3ـ تواضع برترين عبادت است.
4ـ تواضع زينت مؤمن و بزرگان است.
نتايج تواضع

درس 36
6/2/82
غضوا ابصارهم عما حرم الله عليهم1
نكات:
1ـ چشم فرو بستن، غير از ترك محرمات است.
2ـ چشم پوشي از محرمات نشان تقوي است، نه همه تقوي.
مراتب غضّ بصر: 1. از محرمات 2. از مكروهات 3. از مباحات 4. از اغيار
3ـ غض بصر تنها در چشم پوشي از محرمات خلاصه نمي‌شود، بلكه اين بزرگترين مصداق آن است.
چشم داشتن به داشته‌هاي ديگران مطلوب نيست.
4ـ عوامل غض بصر و چشم پوشي:
1ـ توجه به عظمت يا حضور در درگاه الهي
2ـ توجه به لطف خاص و رحمت گسترده الهي
3ـ تهي گشتن از خود، به گونه‌اي كه خواستي جز خواست خدا نباشد.
عمل به ظاهر شريعت، سبب فاني شدن اراده انسان در اراده الهي است.

درس 37
13/2/82
غضوا ابصارهم عما حرم الله عليهم2 و وقفوا اسماعهم علي العلم النافع لهم
چكيده همه عوامل چشم پوشي از غير خدا: درك حضور الهي
شواهد روايي بر حضور اولياء الهي و خاندان پيامبر (سلام الله عليهم)
نتايج چشم پوشي
امام صادق (سلام الله عليه): چشم پوشي نتايجي دارد كه امكان توصيف آن نيست.
مفاد اين خطبه مربوط به مرتبه اول پارسايان است.
توضيح عبارات: (و وقفوا اسماعهم...)
اقسام علم و ويژگي آن‌ها: (سودمند، زيان آور و بي‌سود و زيان)
معيار سودمندي علم
معيار علم زيان‌مند

درس 38
20/2/82
نزلت انفسهم منهم في البلاء كالتي نزلت في الرخاء1
بلاء چيست؟
نقش بلاء
بلاء يقينا امر پسنديده است.
اشاره به ماجراي آدم (ع) و ابتلاي او به بلاي الهي
ويژگي پوشش و لباس بهشتي
اقسام بلاء بر حسب روايات
نكات:
1ـ بلاء از لوازم ايمان، بلكه مهمترين بخش ايمان است.
اشاره به روايتي از امير مؤمنان (سلام الله عليه)
عالمان مي‌دانند كه بلاء چيست.
اشاره به خاطره‌اي از آقا نجفي قوچاني (ره)
ناسپاسي در برابر بلاء نامردي و ناجوانمردي است.
2ـ بلاء نشانه ايمان است.
اشاره به روايتي از رسول خدا (صلي الله عليه و آله)

درس 39
27/2/82
نزلت انفسهم منهم في البلاء كالتي نزلت في الرخاء2
دنباله نكات درباره بلاء
2ـ بلاء نشانه ايمان است.
اشاره به روايتي از امام كاظم (سلام الله عليه)
نكاتي درباره ولايت
اشاره به روايتي از امام باقر و رسول خدا (سلام الله عليهم)
3ـ بلاء از لوازم تعلق محبت الهي به بنده است.
اشاره به دو روايت از امام باقر و امام صادق (سلام الله عليهما)
5ـ مخفي داشتن بلاء خود لطفي از جانب الهي است.
اشاره به روايتي از امام صادق (سلام الله عليه)
6ـ ثمره صبر بر بلاء دست‌يابي به آرامش و آسايش است.
اشاره به يك روايت درباره حضرت ايوب (ع)

درس40
3/3/82
نزلت انفسهم منهم في البلاء كالتي نزلت في الرخاء3
دنباله نكات درباره بلاء
7ـ معيار شدت و ضعف بلاء: شباهت به انبياء
هركه در عبوديت استوارتر، سختي‌هايش بيشتر.
اشاره به روايتي از رسول خدا (صلي الله عليه و آله)
اشاره: صحت ايمان و حسن عمل در چيست؟
اشاره به «المؤمن مرات المؤمن»
اهميت ولايت در اعمال
اشاره به سر در چاه كردن حضرت امير (سلام الله عليه)
ظهور جلال و جمال الهي در امير المؤمنين (سلام الله عليه)
اشاره به روايتي از امام صادق (سلام الله عليه)
8ـ ترحم بر اهل بلاء
اسرار نام فاطمه (س)
اشاره به روايتي از حضرت عيسي (ع)
9ـ پرهيز از رنجش اهل بلاء
اشاره به روايتي از رسول خدا (صلي الله عليه و آله)

درس 41
10/3/82
نزلت انفسهم منهم في البلاء كالتي نزلت في الرخاء4
سخني درباره ولي كامل
ادامه نكات درباره بلاء
10ـ نتيجه تحمل بلاء: دست‌يابي به آرامش مطلق و محبت بي‌مانند الهي
اشاره به فرازي از حديث معراج
اشاره به خطاب حق تعالي با حبيب خود
ارزش هديه
يكي از عوامل قبض توجه به مشكلات و سختي‌هاست.
11ـ مشاهده بلاء: لذت رخاء و خوشي و پيوستگي نعمت، طلب‌كار شدن را به همراه دارد.
اشاره به دعايي از امام سجاد (سلام الله عليه)
12ـ حقيقت بلاء در آخرت ظاهر مي‌شود.
اشاره به دو روايت

درس 42
22/7/82
نزلت انفسهم منهم ... 5
سخني درباره حضرت حجت ارواحنا فداه
همه ائمه خليفه رسول خدايند، ولي حضرت حجت خليفة الله ذكر شده است.
معناي انتظار فرج
معناي ارض
معناي ظهور حضرت
اشاره‌اي به مباحث سال گذشته
ادامه نكات:
13ـ تحمل بلا و شكر رخاء و آسايش براي خدا، نشانه فهم بي‌مانند است.
روايتي از رسول خدا (صلي الله عليه و آله): عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ رَفَعَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص قَوْمٌ فِي بَعْضِ غَزَوَاتِهِ فَقَالَ مَنِ الْقَوْمُ فَقَالُوا مُؤْمِنُونَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ وَ مَا بَلَغَ مِنْ إِيمَانِكُمْ قَالُوا الصَّبْرُ عِنْدَ الْبَلَاءِ وَ الشُّكْرُ عِنْدَ الرَّخَاءِ وَ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حُلَمَاءُ عُلَمَاءُ كَادُوا مِنَ الْفِقْهِ أَنْ يَكُونُوا أَنْبِيَاءَ إِنْ كُنْتُمْ كَمَا تَصِفُونَ فَلَا تَبْنُوا مَا لَا تَسْكُنُونَ وَ لَا تَجْمَعُوا مَا لَا تَأْكُلُونَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
مهمترين مشخصه بنده خدا، ايمان اوست.

درس 43
29/7/82
بلاء (6)
پارسايان اهل آخرتند.
تسليم بلا شدن به معناي انفعال نيست.
مغز عبادت، دعاست.
نكته 14ـ صبر نكردن در برابر بلا و شكر نكردن در آسايش، نشانه اهل دنياست.
نشانه‌هاي اهل دنيا با توجه به فرمايشي از رسول خدا (صلي الله عليه و آله)
إن أهل الدنيا لا يشكرون عند الرخاء و لا يصبرون عند البلاء كثير الناس عندهم قليل يحمدون أنفسهم بما لا يفعلون و يدعون بما ليس لهم و يتكلمون بما يتمنون و يذكرون مساوئ الناس و يخفون حسناتهم (إرشادالقلوب/1/200)
اشاره‌اي به تفكر قاروني
اشاره‌اي به داستان پسر نوح
آدمي به خاطر حب ذات، نمي‌تواند درباره خود داوري كند.
اشاره‌اي به كريمه «لقد جئتمونا فردي كما خلقناكم اول مرة»
15ـ داشتن و و تحمل و شكر كردن و راضي بودن بر بلا، ويژگي محبان خاندان پيامبر (ع) است.
مراتب شباهت به خاندان پيامبر (سلام الله عليهم): لفظي، رفتاري، خلقي، معرفتي
اشاره‌اي به روايتي از امام هادي (سلام الله عليه):
اللهم لك الحمد في السراء و الضراء و الشدة و الرخاء و العافية و البلاء و السنين و الدهور و لك الحمد على آلائك و نعمائك علي و عندي و على ما أوليتني و أبليتني و عافيتني و رزقتني و أعطيتني و فضلتني و شرفتني و كرمتني و هديتني لدينك حمدا لا يبلغه وصف واصف و لا يدركه قول قائل (بحارالأنوار/87/48)

درس 44
11/9/82
لولا الاجل الذي كتب الله عليهم لم تستقر ارواحهم في اجسادهم طرفة عين شوقاً الي الثواب و خوفاً من العقاب 1
اين نكته شاهد ديگري بر اين است كه اين خطبه مربوط به ولي كامل نيست.
ولي كامل و مخلَصين
اجل
اقسام اجل: مسمي و غير مسمي
اشاره به سخن پيامبر (صلي الله عليه و آله) درباره عمار ياسر (تقتلك الفئة الباغية)
مراتب علم خدا و غيب و شهادت
علم الهي محاط نمي‌شود، ولي مشهود مي‌شود.
مشاهده ذات الهي براي غير حبيب خدا بطور مستقل ممكن نيست.
اشاره به روايتي از حضرت عيسي (ع) و شيوه تربيتي آن حضرت
شب قدر
يكي از نكات مربوط به شب قدر، ظهور علم الهي است.
ويژگي شب قدر ديدن تقديرات يك سال آينده است.
روايتي از امام صادق (سلام الله عليه):
عن أبي عبد الله ع في قوله ثُمَّ قَضى أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُسَمًّى عِنْدَهُ قال الأجل الذي غير مسمى موقوف يقدم منه ما شاء و يؤخر منه ما شاء و أما الأجل المسمى فهو الذي ينزل مما يريد أن يكون من ليلة القدر إلى مثلها من قابل فذلك قول الله فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ (بحارالأنوار/4/116)
اقسام اجل در روايات:
ـ سألته عن قول الله ثُمَّ قَضى أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُسَمًّى عِنْدَهُ قال المسمى ما سمي لملك الموت في تلك الليلة و هو الذي قال الله إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ و هو الذي سمي لملك الموت في ليلة القدر و الآخر له فيه المشيئة إن شاء قدمه و إن شاء أخره (بحار/4/116)
ـ الأجل المسمى عنده هو الذي ستره عن الخلائق (بحار/5/140)
ـ عن أبي عبد الله ع قال الأجل المقضي هو المحتوم الذي قضاه الله و حتمه و المسمى هو الذي فيه البداء يقدم ما يشاء و يؤخر ما يشاء و المحتوم ليس فيه تقديم و لا تأخير (بحار/5/139)
چرا اجل مسمي در روايات به دو گونه آمده است؟
جمع بين اختيار آدمي و علم ازلي و قضاي الهي

درس 45
18/9/82
لولا الاجل الذي كتب الله عليهم لم تستقر ارواحهم في اجسادهم طرفة عين شوقاً الي الثواب و خوفاً من العقاب 2
تفاوت علم الهي با غير آن
علم الهي، فعلي، ميزبان و مجرد است و بنابراين افزايش‌پذير و كاهش‌پذير و تغييرپذير نيست.
اشاره‌اي به اقسام علم (مهمان و ميزبان؛ فعلي و انفعالي)
سخني در بداء
بداء از ويژگيهاي تفكر شيعي است.
گريزي از قول به تشكيك نيست. (يا در وجود يا در ظهور وجود)
مراتب علم الهي
اقسام مرگ: اضطراري و اختياري
گفتگوي امام باقر (سلام الله عليه) با جابر بن عبدالله
انسان كامل و مرگ اختياري
معناي شوق به ثواب و خوف از عقاب: خوف و رجاي هم اندازه
روايتي از امام صادق (سلام الله عليه):
يابن جندب يهلك المتكل على عمله و لا ينجو المجترئ على الذنوب الواثق برحمة الله قلت فمن ينجو قال الذين هم بين الرجاء و الخوف كان قلوبهم في مخلب طائر شوقا إلى الثواب و خوفا من العذاب (بحار/75/279)

درس 46
25/9/82
لولا الاجل الذي كتب الله عليهم لم تستقر ارواحهم في اجسادهم طرفة عين شوقاً الي الثواب و خوفاً من العقاب 3
شوق
تناسب شوق هر مرتبه از وجود آدمي با آن مرتبه
اشاره‌اي به مقام روح
عظمت وجود انسان
اساس حقوق بشر ديني
عصمت: (عيان شدن تنفر طبيعي)
تفاوت سير آدميان در مراتب وجودي
اشاره به «كلوا واشربوا و لاتسرفوا»
شوق انبيا و اوليا و نمونه‌هاي از آن (حضرت يعقوب، حضرت ابراهيم و حضرت موسي (ع))
نمونه‌هايي از شوق:
1ـ شوق انبيا
روايتي از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) درباره حضرت شعيب (ع)
بكى شعيب ع من حب الله عز و جل حتى عمي فرد الله عز و جل عليه بصره ثم بكى حتى عمي فرد الله عليه بصره ثم بكى حتى عمي فرد الله عليه بصره فلما كانت الرابعة أوحى الله إليه يا شعيب إلى متى يكون هذا أبدا منك إن يكن هذا خوفا من النار فقد آجرتك و إن يكن شوقا إلى الجنة فقد أبحتك فقال إلهي و سيدي أنت تعلم أني ما بكيت خوفا من نارك و لا شوقا إلى جنتك و لكن عقد حبك على قلبي فلست أصبر أو أراك فأوحى الله جل جلاله إليه أما إذا كان هذا هكذا (بحارالأنوار/12/380)
رؤيت خدا و حبيب خدا
كشتي نجات
2ـ شوق اولياء
أمير المؤمنين (سلام الله عليه): و ارزقني شوقا إلى لقائك (بحار/91/237)
... و لذة النظر إلى وجهك و شوقا إلى لقائك (بحار/87/205)
3ـ شوق خدا به بندگانش
روايتي از امام صادق (سلام الله عليه):
الدعاء أفضل من قراءة القرآن لأن الله عز و جل قال قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ فإن الله عز و جل ليؤخر إجابة المؤمن شوقا إلى دعائه و يقول صوتا أحب أن أسمعه و يعجل إجابة الدعاء للمنافق و يقول صوتا أكره سماعه (بحار/90/296)
اهميت دعا
حالات اميرالمؤمنين (سلام الله عليه)

درس 47
2/10/82
لولا الاجل الذي كتب الله عليهم لم تستقر ارواحهم في اجسادهم طرفة عين شوقاً الي الثواب و خوفاً من العقاب4
شوق (ادامه)
تفاوت شوق و حب الهي و محبت عام و خاص او
شباهت، ملاك محبت
محبت خاص و تام الهي در عبوديت تحقق پيدا مي‌كند.
محبت دو سويه در بقاء بعد از فناء است.
دعا و اضطرار
محبت اولياي خدا (ادامه)
افتخار
شاهدي از سخنان امام صادق (سلام الله عليه): عن عبد الله بن الوليد قال سمعت أبا عبد الله ع يقول و نحن جماعة و الله إني لأحب رؤيتكم و اشتاق إلى حديثكم (بحار/65/29)
سخني در شباهت و مراتب شباهت به خاندان پيامبر و اولياي الهي
اشاره به گفتگوي ابن عباس با امير المؤمنين (سلام الله عليه) در جنگ صفين
شوق خواص: دسترسي به اولياي الهي
بهشت و همه نعمتهاي آن خطي از رخ وجود مبارك امام حسين (سلام الله عليه) است.
شاهد روايي: عن سورة بن كليب قال قال أبو عبد الله ع يا سورة كيف حججت العام قال استقرضت حجتي و الله إني لأعلم أن الله سيقضيها عني و ما كان حجتي إلا شوقا إليك و إلى حديثك (بحار/47/126)
شوق زيارت اولياي خدا و امام‌زاده‌ها
نشان شوق
شاهد روايي: روي أن الله أوحى إلى داود ع من أحب حبيبا صدق قوله و من آنس بحبيب قبل قوله و رضي فعله و من وثق بحبيب اعتمد عليه و من اشتاق إلى حبيب جد في السير إليه (بحار/14/40)
سفارش به مشتاقان بهشت

درس 48
9/10/82
عظم الخالق في انفسهم فصغر مادونه في اعينهم1
مقدمه
1ـ سخني در خوف و رجا
خوف شيطان
2ـ دو دويدگاه از بندگان خدا درباره عظمت خالق و خلق
كمال امكاني
نماز و خدمت به خلق
اشاره‌اي به دعاي سحر امام باقر (سلام الله عليه)
اشاره‌اي به روانشناسي و آموزه‌هاي آن
نفس و تدبير بدن
شاهد ديگري از سخنان امير مؤمنان (سلام الله عليه)
عظم الخالق عندك يصغر المخلوق في عينيك (بحار/72/109)
دلايل اين فراز از خطبه:
1ـ پارسايان به چنان اصلي دست يافته‌اند كه جايي براي هيچ فرعي نمي‌يابند.
اهميت نسبت و انتصاب اشياء
مقصود از مادون خالق: وجه خلقي
2ـ پارسايان آنچنان اراده و مشيت فاعليت الهي را تام و تمام مي‌بينند كه جايي براي غير نمي‌بينند.
شاهدي از سخن رسول خدا (صلي الله عليه و آله): إن الله إذا أراد أن يعظم صغيرا عظم و إذا أراد أن يصغر عظيما صغر (بحار/78/211)
نشانه كساني كه دنيا در چشم آنان كوچك است در سخن امير مؤمنان (سلام الله عليه):
قال ع في وصف أخ كان له صالح كان من أعظم الناس في عيني صغر الدنيا في عينه كان خارجا من سلطان الجهالة ... (بحار/75/108)
ويژگي عالم و متعلم:
1ـ علم براي او هدف نهايي است.
2ـ از استعدادها و امكانات به بهترين وجه استفاده مي‌كند.
3ـ از انديشيدن و علم آموزي هيچ‌گاه كوتاه نمي‌آيد.

درس 49
16/10/82
عظم الخالق في انفسهم فصغر مادونه في اعينهم2
عكس جمله فوق قطعي نيست.
مقصود از مادون خدا، دنيا و جنبه خلقي خلق است.
تقواي متقي رفتاري مبتني بر معرفتي ويژه است.
طلب آخرت را از اهل دنيا بياموزيد.
نشانه كساني كه دنيا در چشم آنان كوچك است در سخن امير مؤمنان (سلام الله عليه): (ادامه)
قال ع في وصف أخ كان له صالح كان من أعظم الناس في عيني صغر الدنيا في عينه كان خارجا من سلطان الجهالة فلا يمد يدا إلا على ثقة لمنفعة كان لا يشتكي و لا يتسخط (بحار/75/108)
دنيا در چشم اميرالمؤمنين (سلام الله عليه)
حيات خاندان پيامبر و اولياي الهي (سلام الله عليهم) و تمسك به آنان
جاهل و غافل و عمل جاهلانه و غافلانه
اشاره به كريمه: «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ»
رابطه نيت و اعمال مختلف
نسبت زمان و دنيا به مافوق آنها
استفاده از نعمتهاي الهي و مراعات نفس در نوجواني و جواني
ذكر خيري از مرحوم قاضي (قدس سره)

درس 50
16/7/83
عظم الخالق 3
افتخار گفتگوی پیرامون معارف الهی
امیر المؤمنین، محور ولایت همه انبیا
سفره عنایت خاندان پیامبر
محبت خاندان پیامبر امر امروزی نیست.
صعب و مستصعب
عضویت در خاندان پیامبر
چشم، روزنه ورود دل
حرام آن است که در حرم راه ندارد.
راه ورود عظمت الهی در دل
اشاره: ملائکه مهیم
اشاره: اکثر اهل بهشت بُله هستند.
ادامه شرح روایت امیر مؤمنان (سلام الله عليه): کان من اعظم الناس فی عینی ... (بحار/75/108)
یا اهل عبرت باشیم یا اهل معرفت
دنیا از دیدگاه اهل عبرت و اهل معرفت

درس 51

23/7/83
عظم الخالق 4
دلیل اینکه پارسایان اهل شکوه نیستند.
اشاره به فرمایش حضرت سید الشهداء (سلام الله عليه): ان کان دین محمد لم یستقم الا بقتلی فیاسیوف خذینی
اشاره: اکثر اهل بهشت فقرایند.
اشاره: فرمایش امام صادق (سلام الله عليه): من مرض لیلة فقبلها بقبولها کتب الله عز و جل له عبادة ستین سنة ... ما معنی قبولها ... لایشکو ما اصابه الی احد
اشاره: فرمایش امام رضا (سلام الله عليه): حمّی یوم کفارة ستین سنة اذا قبلها بقبولها
اشاره: فرمایش امام جواد (سلام الله عليه): اما علمت ان الله عز و جل یختار من مال المؤمن و من ولده لنفسها لیأجره علی ذلک. (کافی/3/218)
در احادیث مربوط به معارف، محتوا نسبت به سند بیشتر مورد توجه است.
اشاره: فرمایش نبی اکرم (صلي الله عليه و آله): فِي حَدِيثٍ مَرْفُوعٍ إِلَى النَّبِيِّ ص قَالَ جاء جبرئيل فقال يا رسول اللَّه إن الله أَرسلني إليك بهدية لم يعطها أَحداً قبلك قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا هِيَ قَالَ الصَّبْرُ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قَالَ وَ مَا هُوَ قَالَ الرِّضَا وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قَالَ وَ مَا هُوَ قَالَ الزُّهْدُ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قَالَ وَ مَا هُوَ قَالَ الْإِخْلَاصُ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قَالَ وَ مَا هُوَ قَالَ الْيَقِينُ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قُلْتُ وَ مَا هُوَ يَا جَبْرَئِيلُ قَالَ إِنَّ مَدْرَجَةَ ذَلِكَ التَّوَكُّلُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقُلْتُ وَ مَا التَّوَكُّلُ عَلَى اللَّهِ قَالَ الْعِلْمُ بِأَنَّ الْمَخْلُوقَ لَا يَضُرُّ وَ لَا يَنْفَعُ وَ لَا يُعْطِي وَ لَا يَمْنَعُ وَ اسْتِعْمَالُ الْيَأْسِ مِنَ الْخَلْقِ فَإِذَا كَانَ الْعَبْدُ كَذَلِكَ لَا يَعْمَلُ لِأَحَدٍ سِوَى اللَّهِ وَ لَمْ يَرْجُ وَ لَمْ يَخَفْ سِوَى اللَّهِ وَ لَمْ يَطْمَعْ فِي أَحَدٍ سِوَى اللَّهِ فَهَذَا هُوَ التَّوَكُّلُ
اشاره: پرسش پیامبر از جبرییل
مراتب پیامبر و خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
اشاره: اجسادکم فی الاجساد (زیارت جامعه کبیره)
زمینه‌سازی فهم حدیث

درس 52
19/9/83
و هم و الجنة کمن قد رآها و هم فیها منعّمون و هم والنار کمن قد رآها و هم فیها معذبون
مراتب دیدن
ذکر یا ستار
کاربرد «قد»
نسبت رتبه بهشت و جهنم
جهان طبیعت و جهنم

درس 53
3/10/83
قلوبهم محزونة
خطبه متقین و ولی کامل
معنای حزن
عوامل حزن
1ـ کمالی را می‌شناسد و بدان شوق دارد ولی برای رسیدن به آن مانع وجود دارد.
اسم «قدیر»
شیطان از مؤمن فراری و وحشت‌زده است.
ممکن سراپا خُلَل و فُرَج است.
اشاره به روایت: اگر عالمی ذوبصیرت باشد (بحار/1/157)
تفاوت ادراکات حسی و عقلی
عاقل آن است که به ضعف خویش آگاهی دارد.
2ـ علم به ناداشته‌های خویش
روایت امیر المؤمنین (سلام الله عليه): کل عاقل محزون (بحار/75/340)
حزن از لوازم عقل است.

درس 54
17/10/83
قلوبهم محزونة 2
شاهد روایی: العارف وجهه مستبشر متبسم و قلبه وجل محزون (غرر الجکم/153)
دلیل خندان بودن چهره عارف و مؤمن
ادامه عوامل حزن
3ـ غم و اندوه به خاطر سختی‌ها و مشکلات بندگان خدا
4ـ حزن ناشی از جها به قضا و قدر
شاهد روایی: امیر مؤمنان (سلام الله عليه): ما اعجب هذا الانسان مسرور بدرک ما لم یکن لیفوته ...
ذکر خیری از مرحوم امام (قدس سره)
شاهد روایی: امام رضا (سلام الله عليه): کان فی الکنز الذی قال ...
5ـ حزن ناشی از حسادت
شاهد روایی: ان امیر المؤمنین (سلام الله عليه) کان یقول طوبی لمن اخلص لله العبادة و الدعاء ...

درس 55

24/10/83

شرورهم مأمونة
آیا پارسایان شر دارند و به کسی نمی‌رسد و یا اصلاً شر ندارند؟
مؤمن زشتی‌هایش پوشیده است.
معنای شر
1ـ شر نفس: میلهایی که با کمال نهایی انسان سازگاری ندارد.
شاهد روایی: نعوذ بالله من شرور انفسنا
اشاره: و ما ابرء نفسی ان النفس لامارة بالسوء الا ما رخم ربی
نفس تبرئه شدنی نیست.
خشیت اولیاء
2ـ رعایت نکردن جرمت الهی
شاهد روایی: حضرت رسول (صلي الله عليه و آله): الا اخبرکم بخیر الناس منزلة ...
زکات
3ـ شرور گردن کلفت‌ها
شاهد روایی: عن ابی عبد الله قال قال رسول الله شر الناس عندالله یوم القیامة الذین یکرمون اتقاء شرهم
شاهد روایی: رسول الله (صلي الله عليه و آله): یا علی من خاف الناس لسانه فهو من اهل النار
عزت مؤمن
4ـ متهم ساختن خدا
شاهد روایی: رسول الله (صلي الله عليه و آله): یا علی اوحی الله تبارک و تعالی الی الدنیا اخدمی من خدمنی ...
حسرت در قیامت
ذکر پیوسته هنگام استفاده از نعمتهای الهی
شاهد روایی: رسول الله (صلي الله عليه و آله): یا علی شر الناس من اتهم الله فی قضائه
5ـ فروختن آخرت به دنیا ـ فروش آخرت خویش به دنیای دیگران
شاهد روایی: رسول الله (صلي الله عليه و آله): یا علی من باع آخرته بدنیاه
6ـ دو رو و دو زبان بودن

درس 56
25/1/84
اشاره دیگری به معنای شر
ادامه مصادیق شر:
6ـ دو رو و دو زبان بودن
شاهد روایی: رسول الله (صلي الله عليه و آله): شر الناس من کان ذا وجهین و ذا لسانین (مستدرک الوسایل/2/196)
معنای زندانی بودن در دنیا
معنای دو وجه داشتن
شجاعت حضرت زینب (سلام الله عليها)
7ـ بدگمانی به خلق خدا
بدگمانی مطلوب و نامطلوب
اشاره: قوا انفسکم و اهلیکم ناراً
معنای اهل
اشاره: معنای فتنه بودن اموال و فرزندان در انما اموالکم و اولادکم فتنه
حضرت یحیی و عیسی (سلام الله عليهما) و مقام حیات و روحانیت
مراتب بدگمانی
شاهد روایی: رسول الله (صلي الله عليه و آله): شر الناس الظانین و شر الظانین المحسبون و شر المحسبون ... (مستدرک/9/147)
8ـ ستم کردن به دیگران
توبه از همه ظلمها واجب ضروری است.
پیش از انجام هر کاری بیندیشیم که رضای خدا در چیست.
شاهد روایی: علی (سلام الله عليه): شر الناس من یظلم الناس
9ـ کمک کردن به ظالم در ظلم کردن
10ـ فراموش نکردن و نیامرزیدن لغزشها و نپوشیدن عیب دیگران
شر الناس من لایغفر الزلة و لایستر العورة
11ـ کسی که به خود خوش گمان است به‌گونه‌ای که خود را برتر از دیگران می‌داند.
شاهد روایی: رسول الله (صلي الله عليه و آله): من قال انی خیر الناس فهو من شر الناس و من قال انی فی الجنة فهو فی النار
شفاعت خاندان پیامبر در دنیا و برزخ
12ـ دیگران امیدی به خیر او ندارند.
13ـ شر الناس الطویل الامل السیئ العمل (غرر الحکم/ص310/ح7220)
14ـ شکر نکردن نعمتها و عدم رعایت حرمت الهی
15ـ تاجرانی که اهل خیانتند.
16ـ سر دیگران کلاه می‌گذارند.
17ـ احسان بندگان خدا را فراموش می‌کنند.
18ـ اخبار برادران و خواهران خود را نزد دیگران و ستمکاران نقل می‌کند.
شاهد روایی: شر الناس من سعی الاخوان
19ـ آشکار کردن گناه
20ـ از خدا نمی‌ترسد، از خلق خدا می‌ترسد.
21ـ خوبی‌های خلق خدا را با عمل ناپسند جبران می‌کند.

درس 57
1/2/84
اجسادهم نحیفة
این عبارت نشان دهنده این است که این خطبه درباره ولی کامل نیست.
چاقی و لاغری امری نسبی است.
معانی مختلف نحیف بودن
اشاره: زبان دین و گزاره‌های دینی (گزاره‌های حقیقی و خارجی)
اشاره: طب ائمه (سلام الله عليهم)
ویژگی وجود جمعی
مصیبت خاندان پیامبر را کسی تاب تحمل نیست.
اشاره به سیره امیر المؤمنین و امام سجاد (سلام الله عليهما)
تعادل بدن خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
اشاره: ارواحکم فی الارواح و اجسادکم فی الاجساد
طهارت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
اشاره: سد الابواب الا بابه
تفسیر معارف الهی در عصر و زمانهای مختلف
قنبر
معیار نظام اقتصادی و تولید و مصرف در جامعه اسلامی
سیره مرکب سواری پیامبر و امیر مؤمنان (سلام الله عليهما)
حاجاتهم خفیفة
توجه به عوامل سلامت بدن، محیط زندگی و عوامل مخل سلامت و نشاط
انفسهم عفیفة
عفت مربوط به دنیاست.
ویژگی‌های اخلاقی، ویژگی‌های دنیوی است.
عفت تعادل غالب بر شهوت و غضب است.

درس 58
8/2/84
صبروا ایاماً ... یسرها لهم ربهم
اصل ایمان و پالکی برای همه رخ می‌دهد، مهم استمرار و استقامت است.
اشاره: الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکة
صبر و استقامت بر ایمان از اصل ایمان مهمتر است.
انسان در وجود خویش همه کمالات را به نحو اجمال دارد.
اشاره: تبارک الله احسن الخالقین
اشاره: رحم الله امرء عرف قدره (قدر آدمی، صنع و فعل الهی است.)
اهمیت استقامت بر ایمان
تنزل ملائکه بر انسان، نشانه رسیدن به اطمینان و امنیت است.
پارسا همه مقاطع زندگی‌اش روز است.
معنای کوتاهی ایام صبر (از دیدگاه پارسا و خدا)
بهشت و نعمتهای بهشتی
معنای راحت
صبر پارسا: صبر بر فراق دوست در حضور دوست
شاهد روایی: امام باقر (سلام الله عليه): الصبر صبران صبر علی البلاء حسن جمیل و صبر علی المحارم
البلاء للولاء
تفکر قارونی (اوتیته علی علم عندی)
اهل جهنم و شفاعت حبیب خدا (صلي الله عليه و آله)
شاهد روایی: امیر مؤمنان از سول خدا (سلام الله عليهما): الصبر ثلاثة
شاهد روایی: پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله): من انتم؟ قالوا مؤمنون یا رسول الله
تولیدکنندگان، مجاهدان عصر ما هستند
شاهد روایی: قلت لابی جعفر جعلت فداک ما الصبر الجمیل؟ قال ذلک صبر لیس فیه شکوی الی الناس

درس 59
15/2/84
صبرا ایاماً قصیرة
خطبه ماقین شرح آخرین درجه تقوا نیست.
اهمیت صبر
بدون صبر به کمال شایسته خویش نتوان رسید.
دنیا و سختی یک حقیقتند.
اشاره: لاتقربا هذه الشجرة فتکونا من الظالمین
ذکر خیری از آیت الله سید احمد خوانساری
حیله‌های عرفانی
کوتاهی دنیا
شاهد روایی: یا هشام! الصبر علی الوحدة علامة قوة العقل
انواعی تنهایی
شیوه دعا کردن
اشاره: لقد جئتمونا فرادی ...
تجلی اسماء و صفات الهی در نعمتهای الهی
کارها را به گونه‌ای انجام دهید که جمال الهی در آن آشکار شود.
اشاره: داستان حضرت یوسف (سلام الله عليه)
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): اذا کان یوم القیامة
اصل سیر و سلوک: انجام واجب و ترک معصیت
اجرهای بی‌حساب خدا
شاهد روایی: امام باقر (سلام الله عليه): ان الله عز و جل یقول

درس 60
22/2/84
تجارة مربحة یسرها لهم ربهم
ویژگی و چگونگی تجارت پارسایان
همه امرهای الهی مولوی است.
رابطه عبد و مولا جز عبودیت نیست.
عبادت ثمره معرفت است.
فهم رابطه عبد و مولا
امر پدر و مادر در غیر معصیت الهی، امر مولوی است.
آمیختگی تجارت پارسایان با محبت
ذرک خیری از مرحوم قاضی (قدس سره)
اشاره: سیره علما و بزرگان و شرایط زمانی آنها
یادی از مرحوم شیخ انصاری (قدس سره)
اشاره: مخاطبه حضرت موسی (سلام الله عليه) با خدا (و ما تلک بیمینک یا موسی)
شاهد روایی: امام رضا (سلام الله عليه): کل ما افتتح به الرزق
اشاره: یا ایها الذین آمنوا هل ادلکم علی تجارة تنجیکم من عذاب الیم ...
مصادیق تجارت
حوض کوثر، ظهور کثرت ولایت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) در وحدت است.
تجارت پارسایان پرسود است.
نسبت موجودات به خدا مساوی است.
متاع قلیل
حکمت و تقوا، خیر کثیر و تجارت پر سودند که با انسان برابری می‌کنند.
بهشت و به فعلیت رسیدن استعدادها
فهم و شعور موجودات (جماد و نبات و ...)
انسان جز محبت نمی‌فهمد، چون ساخته دست محبت الهی است.
تفاوت شرایط سیر افراد
پیدایش راحتی‌ها و شکوفایی استعدادها در سختی‌ها
سختی‌ها را خدا باید راحت کند. (یسرها لهم ربهم)
اشاره: آیات همراهی موسی و خضر (سلام الله عليهما) و آموزش توحید
شرور و نقایص به آدمی نسبت دارد.
توبیخ اهل سستی و تنبلی
شکر پیوسته
کمک به گدایان
مهریه، روابط زن و شوهر و شرایط زندگی

درس 61
29/2/84
ارادتهم الدنیا ... ففدوا انفسهم
دنیا مرید است و پارسا مراد.
پارسا کمالاتی دارد که دنیا ندارد.
اشاره: بهشت و علم آن
رابطه فاقد و واجد (محبت و یا حسادت)
سر آرامش اهل بهشت
نسبت دنیا و پارسا
رابطه شیطان و انسان (انی برئ منک)
دنیاطلبان تشنه‌اند.
راه توبه باز است.
پارسا اهل سختی است.
قرائت آیه ان العزة لله و لرسوله و للمؤمنین
مهمانی جهنم
راه کنترل شهوت: بهره‌مندی از غضب نیرومند
ظهور عزت
راز آمدن پارسا در دنیا
معنای فریب دنیا
معنی فدیه دادن پارسا
تفسیر دیگری از مرید بودن دنیا
شاهد روایی: امام باقر (سلام الله عليه): الجنة محفوفة بالمکاره و الصبر
بلای حسن و حسن مطلق
چاره‌ای از صبر نیست.
مشاهده لذتها با توجه به اصل آن
راههای نجات از دنیا:
1ـ تقوا
شاهد روایی: امیر مؤمنان (سلام الله عليه): یا بنی ان الدنیا بحر عمیق ...
2ـ همنشینی با مؤمنان
اشاره: مراتب امر به معروف و نهی از منکر
شاهد روایی: قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): مجالسة اهل الدین شرف الدنیا و الآخرة
اهمیت دوستان مؤمن و همنشینی با آنان

درس 62
5/3/84
ارادتهم الدنیا
راه‌های نجات از دنیا (ادامه):
ضرورت دوستی با اهل ایمان
3ـ خوردن حلال
همه موجودات سیری‌ناپذیرند.
شاهد روایی: امیر مؤمنان از رسول خدا (سلام الله عليهما): منهومان لایشبعان ...
دنبال آثار و نتایج عینی عبادات نباشید.
سیر استکمالی پایان ندارد.
تکرار در نعمتهای الهی
علت کراهت طبخ غذا در ایام حیض
اشاره: من اکل الحلال اربعین یوماً
اهمیت معلم و مأخذ علم
هر عمل ولی خدا، برتر از عبادت جن و انس است.
اهمیت علوم نظری و عملی
اهمیت کسب معرفت و عمل در جوانی
4ـ ولایت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) و تمسک به ذیل عنایت آنان
خاطره: راهبه مسیحی و علاقه به امام (قدس سره)
همه سنگها حجر الاسود است و همه تربتها تربت سید الشهداء (سلام الله عليه)
نجات از شرک، تنها با تمسک به خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) و ولایت آنان امکان‌پذیر است.
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): ... من اکرمه الله بولایتنا فقد جاز العقبة ...
5ـ کسب یقین
یقین: نعمتی که بندگان خدا کمترین سهم را از آن دارند.
شاهد روایی: امام رضا (سلام الله عليه): کان فی الکنز الذی ...
اهمیت آیات همراهی موسی و خضر (سلام الله عليهما) در فهم توحید
سر ارجاع موسی به خضر (سلام الله عليهما)

درس 63
19/3/84
اما الیل ...
اقتدا به خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
اشاره: امیر مومنان (سلام الله عليه): شما مانند من نمی‌توانید باشید.
اشاره: من و علی پدر این امتیم.
مؤمنان، اهل بیت پیامبرند.
شفاعت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
خلق کریم: داشتن مقاصد عالیه
معنای جمله: العاقل قنع بما یکفیه
اشتهای انسان در بهشت
سر مناجات داود (سلام الله عليه) در بیابان و امیر المؤمنین (سلام الله عليه) در نخلستان
مایه آرامش و آسایش و سختی و رنج
در نظر و خلق و عمل باید لطف الهی شامل شود.
اصل بیدار بودن در شب اهمیت دارد.
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): کان امیر المؤمنین (سلام الله عليه) یقول نبه بالتفکر قلبک
شاهد روایی: رسول خدا (صلي الله عليه و آله): اشراف امتی حملة القرآن و اصحاب اللیل
حامل قرآن کیست؟
شاهد روایی: امان صادق (سلام الله عليه): شرف المؤمن قیام اللیل و عزه استغناؤه عن الناس
معنای بی‌نیازی از خلق
انفاق در شب
سر سفارش بعضی از عبادات در شب
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): صلة الرحم تهون الحساب یوم القیامة ... و صدقة اللیل تدفع غضب الرب
شاهد روایی: قال امیر المؤمنین (سلام الله عليه): بابی انت و امی اخبرنی یا رسول الله بصفة المؤمن ...
اهمیت قسم به جان پدر و مادر
مصادیق انفاق در شب

درس 64
26/3/84
اما اللیل
ویژگیهای شب
آنانکه هرچه می‌بینند، خدا می‌بینند.
نگاه استقلالی اکثریت خلق
نفی و انتفاء
روز، کارخانه تولید بت و کثرات است.
شفاعت ولی کامل، بت شکنی است.
ویژگی توبه و استغفار عامه خلق
پرهیز از تعارفهای عامیانه و عرفی
تعارفهای غیر صادقانه، باعث دوری از رحمت الهی
تعارف آب، معنای سیاسی دارد.
شب واقعی
شاهد روایی: سمعت اباعبدالله ان العبد اذا اذنب ذنباً ...
سر تنوع عبادات
جامعیت نماز
رفع تشنگی حقیقی به توحید است.
هدف از آفرینش
شاهد روایی: شکوت الی ابی عبدالله الحاجة ...
مجموعه کارها و حوادث وجه غیبی و ماوریا طبیعی هم دارد.
نقش دعا در اعمال
زبان عرفی در معارف دینی
اهمیت دعای طلب رزق
تأثیر رفتارهای روز در خلوتهای شبانه
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): ان الرجل یذنب ذنباً فیحرم صلوة اللیل ...

درس 65
3/4/84
اما اللیل ... یحزنون به انفسهم و یستثیرون به دواء دائهم
انواع عبادتهای شبانه
وادی قدس و حضرت موسی (سلام الله عليه)
مقصود از نعلین در «فاخلع نعلیک»
عواطف و نقش آن در طبیعت و عوالم دیگر
حال گذشتگان در عالم برزخ نسبت به نزدیکان خویش در دنیا
عبادت آنکه کفشهای خویش را در آورده
عبادت مؤمن و آفرینش فرشته
ظهور صمدیت الهی در بنده
نوع عبادتهایی که در شب نام برده‌اند، به چه معناست؟
اشاره: ابراهیم (سلام الله عليه) بت بزرگ را نشکست.
شکستن بت بزرگ از طریق روزه
فنا در لقا رخ می‌دهد.
معنای تلاوت در قرآن
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): القرآن عهد الله الی خلقه ...
اشاره: عدد خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
شاهد روایی: امام رضا (سلام الله عليه): ینبغی للرجل اذا اصبح ...
شاهد روایی: امام سجاد (سلام الله عليه):آیات القرآن خزائن ...
هرچه هست، لطف و عنایت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) است.
شاهد روایی: معصوم (سلام الله عليه): فان البیت اذا کثرت فیه ...
غلبه حزن هنگام تلاوت قرآن
درد بی درمان وجود ندارد.

درس 66
16/4/84
و اذا مروا بآیة فیها تخویف اصغی الیها مسامع قلوبهم
تفاوت آیات رحمت و غضب
کسانی می‌توانند از وحی برخوردار باشند که گوش شنوا داشته باشند و آن را به کار گیرند.
چشم و گوش در مراتب مختلف وجود انسان
پارسا باید چشم و گوش قلبش باز باشد.
متقی صاحب فرقان است.
پیامبران از جهت نبوت در کمالات متفقند.
چرا باید آیات غضب را به قلب رساند؟
اشاره: تفاوت مقام قلب و روح
شطحیات
استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی
ظهور استقلال و آزادی پس از مرگ
نگاهی دیگر به شفاعت (شفاعت بهشت و جهنم)
گوشهای قلب
شاهد روایی: امام باقر (سلام الله عليه): اسمعوا ما یقول ... (کافی/1/222)
اشاره: حر بن یزید ریاحی
توبه قارون پذیرفته نشد.
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): یا سلیمان ان لک قلباً ... (بحار/50/203)
شاهد روایی: اللهم افتح مسامع قلبی لذکرک (بحار/84/235)
اهمیت نماز و روزه
معیار در مشاهدات و کشفها
روزه، فراهم کننده مقدمه ذکر است.

درس 67
23/4/84
و ظنوا ان زفیر جهنم ... یطلبون فیها فکاک رقابهم
اقسام و شرایط و زمینه‌های دعا و انواع دعاکنندگان
اصل اولی در دعا
ادعای رضا به قضای الهی
فهم استعداد آدمی
حب حقیقی
ذکر و مذاکره
لذت حقیقی
هارون مکی و امر امام صادق (سلام الله عليه)
معنی لغو
ابوذر و محبت حبیب خدا (صلي الله عليه و آله)
محبت حضرت ابوالفضل (سلام الله عليه)
متقین خود را رهین جهنم می‌بینند.
مقام آدم و حوا (سلام الله عليهما) و معنای امر و نهی الهی در بهشت
یکی از دلایل گستردگی قلمرو دین
امر و نهی تشریعی و تکوینی الهی
یوم الدین و لیلة القدر
سر اینکه در قیامت عبادت تشریعی نیست.
مقصود از جهنم در این فراز
ورود و خروج در جهنم
مقام آسیه و تربیت موسی (سلام الله عليه)
بهانه‌ها پذیرفتنی نیست.
معانی و تعابیر جهنم
شاهد روایی: اللهم انی اسألک باسمک ...

درس 68
30/4/84
یطلبون فیها فکاک رقابهم
معنای فک رقبه
توحید و ولایت
مجموعه موجودات ظهور ولایت است.
اهمیت محبت به خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) و ابراز آن
تشبه ظاهری و باطنی به ولایت و خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
آفرینش برای چیست؟
علم انسان به خود در وجود علمی و عالم ذر
«انه لکما عدو مبین» اخباری است یا انشایی؟
جمع بین وجوب بهشت برای اشک بر امام حسین (سلام الله عليه) و ظاهر انسانها
ارکان تشبه
راه امیدواری به رحمت الهی
فواید آگاهی به تشبه به خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) و اهمیت آن
شفاعت امر تکوینی است.
ظاهر خطاکار و محبت به خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
محب خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) در بهشت است؛ چه بداند، چه نداند.
معنای «الیوم نختم علی افواههم»
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): ... فک رقبة ولایة امیر المؤمنین (سلام الله عليه) (کافی/1/422)
معنای خطاب «ما ادریک» و خطابهای نشان‌دهنده نقص به معصوم در قرآن
شیطان کیست و از چه راهی نفوذ می‌کند؟
معنای عقبه
امیری حسین فنعم الامیر
شاهد روایی: علم الله ان کل ... (وسایل/9/276)
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): ... من انتحل ولایتنا فقد جاز العقبة ...
معنای دنیا و مافیها
رقابت شیطان با آدم

درس 69
13/5/84
فک رقبة
تعبیر ولایت به عقبه
قله هستی توحید است.
ولایت: گذشتن از همه چیز، حتی از خود، حتی از گذشتن.
اشاره: نتایج تحقیقات فرا روانشناسی
اهمیت پیری و سنین بالا
رسیدن به ملکوت، ویژگی امت روح خداست.
اشاره: مرگ اختیاری
ابراهیم بت شکن
رسیدن به کشتی نجات ولایت و سوار شدن در آن
معنای شفاعت اهل کبایر در قیامت
معنای امیر المؤمنین
اهمیت و ویژگی ماههای رجب، شعبان، رمضان
تمرین بندگی در ماه رجب
مرده: آنکه از علوم حقیقی بهره ندارد.
دستیابی به توحید = قیام قیامت آدمی
راه رسیدن به قیامت
ظهور طبیعی حقیقت امیر المؤمنین (سلام الله عليه) در ماه رجب
اشاره: فاوحی الی عبده ما اوحی
شاهد روایی: یا ابان! ... نحن العقبة ...
اشاره: سفارش حضرت امیر (سلام الله عليه) به فرزند خود در جنگ صفین
ادب علم آموزی
عضویت در خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
آخرت و ثمرات آن، میوه معرفت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) است.
ملاحظه فهم مخاطب در بررسی روایات
بازگشت از جهنم فقط با قانون ولایت (شفاعت)
کیفیت خروج از جهنم
سر دعای پیوسته برای فک رقبه

درس 70

20/5/84

و اما النهار فحلماء
موارد مطلوب دورو بودن و تفاوت ظاهر و باطن
سجده طولانی
اشاره: فرمایش یعقوب (سلام الله عليه) به برادران یوسف (سلام الله عليه) در مورد ورود از درهای مختلف
اشاره: ارنی انظر الیک
معنای دل سوخته
واژگان سخن گفتن با خدا
معنای فلاح
تفاوت احکام عالم وحدت و کثرت
تأثیر و علیت اعمال روزانه و شبانه بر یکدیگر
رفتار بر اساس ظاهر شریعت
معنای حلم و حلیم
مرگ و دور ریختن تعلقها
اشاره: حضرت موسی (سلام الله عليه) قوم خود را رها کرد و زودتر به طور رفت.
نقش معرفت در عبادت
معنای حلم خداوند
شاهد روایی: و الحليم قيل هو الذي لا يستخفه شي‏ء من عصيان العباد و لا يستفزه الغضب عليهم و لكنه جعل لكل شي‏ء مقداراً
خاطره: مجلس عروسی

درس 71

27/5/84
و اما النهار ... علماء (1)
معنای علم و اقسام و مراتب آن
1ـ علم حقیقی
اشاره: رب عالم قد قتله جهله
اقسام حجاب
جهان طبیعت اثر فعل الهی است.
کمیت ملایک و موجودات جبروتی و ملکوتی
مقصد همه هستی ذات خداست.
توکل: رفع اتتساب حقیقی افعال به طبیعت
مَلک باران
آموزش ادب الهی
سر خلقت مگس (وقع الذباب على المنصور فذبه عنه فعاد فذبه عنه حتى أضجره فدخل عليه جعفر بن محمد ع فقال له المنصور يا با عبد الله لم خلق الله تعالى الذباب فقال ليذل به الجبابرة)
مراتب علم حقیقی و توحید:
1ـ کشف حجاب طبیعت
چگونگی سیر در مراتب توحید
شکایت و شرک
2ـ کشف حجاب افعال
وصول به مقام رضا
اشاره: رضاً برضاک
3ـ توحید صفاتی، آخرین حوزه بازگویی توحید
توحید ذاتی، فاقد واژگان بشری است.
معنای کتمان سرّ
2ـ علم مجازی
شأن آدمی: عطیه الهی
نگاه دیگری به توبه الهی (تواب)
علم الهی، متبوع است نه تابع
3ـ علمی که ویژگی دو علم مذکور را ندارد، جهل است.
خاطره: دعای استاد
معنای عالم بودن پارسایان
نشان محبت
راه دستیابی به علوم حقیقی و کشف واقع و توحید
توحید، سر به مهر است.
وجه ظهور توحید، ولایت است.
متحققان در ولایت، واصلان به توحید
اشاره: انا مدینة العلم و علی بابها

درس 72

3/6/84
و اما النهار ... علماء (2)
اشاره دیگری به اقسام علم و علم مجازی
حقارت و کرامت نفس انسانی
اشاره: نحن نسبح بحمدک و نقدس لک (بقره) 30)
رضا به قضای الهی و ناراحتی در برابر گناه
زندگی بدون مرز
عشق حقیقی و مجازی
جزای کشتن مؤمن به خاطر ایمانش، جهنم است.
ادامه اقسام علم
4ـ علوم ابزاری
خاطره: خواستگاری معتاد
واگذاری کارهای شخصی به دیگران در عصر ما
وجود جمعی اولیای خدا و یافتن امور متفرق در شئ واحد
شربت شهادت و آشکار شدن وجود جمعی شهید
بندگی خدا همیشه همراه حسن است.
شاهد روايي: امام کاظم (سلام الله عليه): يَا هِشَامُ إِنَّ الْعَقْلَ مَعَ الْعِلْم‏
اهمیت فکر پیوسته و منظم

درس 73

10/6/84 (شب مبعث)
و اما النهار ... علماء (3)
اشاره‌ای به مقام حبیب خدا و مبعث
آخر الدواء الکی
اشاره: فصبر جمیل والله مستعان (يوسف، 18)
اشاره‌ای به مقام انبیاء
همه هستی شیفته و سرگردان محبت حبیب خدایند؛ چه بدانند و چه ندانند.
ظهور تام جمال و جلال در ماه رجب
ظهور بدو و ختم ولایت در ماه رجب
بسم الله الرحمن الرحیم در ابتدای هر کار
اشاره: شکافتن دیورا کعبه در ولادت امیر (سلام الله عليه)
رحمت و مغفرت
ویژگی ذکر استغفار ماه رجب
گریه رسول خدا (صلي الله عليه و آله)
شاهد روايي: امام کاظم (سلام الله عليه): يَا هِشَامُ إِنَّ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حُجَّتَيْنِ حُجَّةً ظَاهِرَةً وَ حُجَّةً بَاطِنَةً ...
حال مجانین (دیوانه‌ها) در طبیعت و عوالم دیگر
حال عشاق
ویژگی محبت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
اتصاف به حسن مطلق و ولایت
قلمرو حجت باطنی و ظاهری
قبایل بدوی در عصر حاضر
قلمرو دخالت دین در محدوده حجت باطنی و عقل
آنجا که عقل توانایی فهم دارد، دین احکام تأسیسی ندارد.

درس 74

24/6/84
و اما النهار ... علماء (4)
همراهی علم و عقل
شاهد روايي: امام کاظم (سلام الله عليه): يَا هِشَامُ مَنْ سَلَّطَ ثَلَاثاً عَلَى ثَلَاثٍ فَكَأَنَّمَا أَعَانَ عَلَى هَدْمِ عَقْلِهِ...
توسل به هر یک از ائمه در شرایط خاص
توسل به امام کاظم (سلام الله عليه) در سختی‌ها
ویژگی آرزوی بلند
ویژگی تفکر پیوسته
توجیه عقلانی آرزوهای دراز
مقصود از پرگویی و پر حرفی
معنای عبرت
معنای کظم غیظ
فضیلت علم و اهمیت عالم و متعلم

درس 75

31/6/84
و اما النهار ... علماء (5)
شاهد روايي: دخل رسول الله (صلي الله عليه و آله) المسجد فَإِذَا جَمَاعَةٌ قَدْ أَطَافُوا بِرَجُلٍ فَقَالَ مَا هَذَا فَقِيلَ عَلَّامَةٌ ...
ضرر و نفع علم
جامعیت خاندان پیامبر
کسی با خاندان پیامبر قابل مقایسه نیست.
شیطان و عالم و عابد
مشاهده ملایکه
عالم و رفت و آمد ملایکه
معنای فضل (در مقابل عالم)
ابتلای انبیا به نعمتهای دنیوی و اداره دنیا
امتحان سلیمان و عیسی (سلام الله عليهما)
مقام و اهمیت علم و عالم
شاهد روايي: مَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَطْلُبُ فِيهِ عِلْماً سَلَكَ اللَّهُ بِهِ طَرِيقاً إِلَى الْجَنَّةِ...

درس 76

7/7/84
و اما النهار ... علماء (6)
ادامه شاهد روايي: مَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَطْلُبُ فِيهِ عِلْماً سَلَكَ اللَّهُ بِهِ طَرِيقاً إِلَى الْجَنَّةِ ...
مقام طالب علم
رضایت ملایکه
جایگاه حقیقی انسان، وحدت تام و مطلق
معنای العلماء باقون
معنای دعا برای امام زمان (سلام الله عليه) و خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
ضربه امیرالمؤمنین (سلام الله عليه) با عبادت جن و انس قابل قیاس نیست.
وجه تدبیری نفس بر بدن
شاهد روايي: لو یعلم الناس ما فی طلب العلم ...
شاهد روايي: قال عیسی بن مریم يَا مَعْشَرَ الْحَوَارِيِّينَ لِي إِلَيْكُمْ حَاجَةٌ اقْضُوهَا لِي ...
حقوق عالم و ادب حضور او در کلام امیر مؤمنان (سلام الله عليه):إِنَّ مِنْ حَقِّ الْعَالِمِ أَنْ لَا تُكْثِرَ عَلَيْهِ السُّؤَالَ وَ لَا تَأْخُذَ بِثَوْبِهِ ...
شاهد روايي: ... النظر الی وجه العالم عبادة

درس 77
3/9/84
و اما النهار ... علماء (7)
حداقل علومی که دانستن آن لازم است
اعتقادات ما حداقل باید علم الیقین باشد.
کف ایمان، علم الیقین است.
اسراف و مصادیق آن
تفسیر معارف و مسایل اخلاقی متناسب با هر عصر و زمان
نمونه‌هایی از تفسیر امروزی مستحبات
نکاتی پیرامون علم و علم آموزی:
1ـ عالم باید اهل کتمان باشد.
آشکار کردن اسرار معارف الهی

درس 78
10/9/84
و اما النهار ... علماء (8) ابرار اتقياء
نکاتی پیرامون علم و علم آموزی (2):
استعداد نگاهداشتن علم
اشاره: انا عرضنا الامانة ... (احزاب، 72)
مقام اشفاق
شرایط کسب معارف الهی
ملاک قوت و شدت واجبات و مستحبات
2ـ عالم و متعلم اهل ادب است.
علم، اخص صفات واجب تعالی
قرب به اسم اعظم و مظهریت آن
الحمد لله، ادب عالم
حوض کوثر
عصای موسوی و محبت محمدی و گشودن چشمه‌های حکمت
ویژگی علم لدنی
معنای برّ و مراتب آنها
ذکر دوباره تقوا برای تأکید است.

درس 79

17/9/84
قَدْ بَرَاهُمُ الْخَوْفُ بَرْيَ الْقِدَاحِ َنْظُرُ إِلَيْهِمُ النَّاظِرُ فَيَحْسَبُهُمْ مَرْضَى وَ مَا بِالْقَوْمِ مِنْ مَرَضٍ
ویژگی تیرهای چوبی قدیم
اشاره‌ای به عوامل چاقی و لاغری
ویژگی مقام خوف
ياد مرگ، عامل تعادل یا ثبوت در تعادل
خاطره: رفیق دوران نوجوانی
اشاره: یوم نحشر المتقین الی الرحمن وفداً (مريم، 85)
زبان آخرت
خاطره: مصاحبه با خبرنگاران اتریشی
رابطه انسان و خدا
اشاره به راه رفتن پیامبر (صلي الله عليه و آله)

درس 80

24/9/84
وَ يَقُولُ لَقَدْ خُولِطُوا وَ لَقَدْ خَالَطَهُمْ أَمْرٌ عَظِيمٌ
امر عظیم و امر اعلی
دلیل امر ملایکه به سجده
رکوع و عظمت بندگی و تحقق آن
سجده آخر خط است.
سر عبادت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
معنای عبادت
ویژگی کمال اکتسابی
اشاره: سبحان الذی اسری بعبده ... دنی فتدلی
همراهی لذت و مرارت
سیر اهل نهایت و اهل بدایت و ویژگی آن
انتظار عذاب و سختی آن
متقین با عظمت توحید در آمیخته‌اند.
سیر تبعی و ویژگی آن
سیر اصلی و فرعی و ویژگی آن
انبیا و اولیا سیر تبعی ندارند.
عصر ظهور و آخر الزمان و کاهش سختی‌های سیر

درس 81
1/10/84
لَا يَرْضَوْنَ مِنْ أَعْمَالِهِمُ الْقَلِيلَ وَ لَا يَسْتَكْثِرُونَ الْكَثِيرَ فَهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ وَ مِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ (1)
استعداد و قابليت هر انسان و ظهور همه اسماء و صفات الهي
جمادات و مظهريت اسماي الهي
ابليس و مظهريت اسماي الهي
آنان‌که به رحمت الهي نمي‌رسند (مستکبرين، منافقين و کفار و ملحقين به آنها)
تکذيب آيات و عناد با احکام الهي
احتمال وصول همگان به مقام خلافت الهي (تشبه تام به خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)) در پايان سير
علم به استعداد و دانستن قدر خويش
اشاره: رحم الله من عرف قدره
الحاق فرزندان به پدر و مادر و نه بالعکس
متقين همه چيز را نتيجه حول و قوه الهي مي‌دانند.
اظهار رضايت و سپاس از نعمتهاي الهي

درس 82

8/10/84
لَا يَرْضَوْنَ مِنْ أَعْمَالِهِمُ الْقَلِيلَ وَ لَا يَسْتَكْثِرُونَ الْكَثِيرَ فَهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ وَ مِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ (2)
نسبت اعمال به بندگان بواسطه تشریف و تکریم الهی
جهت قلیل و کثیر بودن اعمال پارسایان
انتساب حسن به خدای تعالی و بدی‌ها به بندگان
فهم لانفسهم متهمون؛ این جمله دلیل بر درجه اول تقواست.
افتخارات و تسویلات شیطانی
اشاره: ما اُبرئ نفسی ... (يوسف، 53)
مراتب نفس
شیوه حقیقی استخاره
ویژگی نفس متقین
معنای اینکه کودکان تا سال امیرند.
روابط خانوادگی و اجتماعی ناپسند در عصر حاضر
معنای متهم بودن نفس
نفس قاطر چموش است.

درس 83
15/10/84
لَا يَرْضَوْنَ مِنْ أَعْمَالِهِمُ الْقَلِيلَ وَ لَا يَسْتَكْثِرُونَ الْكَثِيرَ فَهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ وَ مِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ (2)
مهمترین مرحله سلوک، تأدیب و کنترل نفس است.
تفاوت آدمیان در نفوس است نه ابدان
آرامش نفس
نفس مطمئن محیط بر عوالم هستی است.
عبودیت به چیست؟
اشاره: یفعلون ما یؤمرون (نحل، 50)
طبیعت ابزار نفس است.
شاهد روايي: ان رسول الله (صلي الله عليه و آله) بعث الی سریة ... مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ عَلَيْهِمُ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ
اشاره به سلسله اسناد روایات
روایات سلسلة الذهب از اصوب معارف است.
اشاره: توبوا الی بارئکم و اقتلوا انفسکم (بقره، 54)
خوبی خلق را بگویید، نه بدی آن را
وجه اکبر بودن جهاد اکبر و سختی آن
تأدیب باید بوسیله ولی خدا باشد.
تأدیب نفس جز از طریق محبت و اطاعت ولی کامل امکان‌پذیر نیست.
شاهد روايي: أُوصِيكَ بِتَقْوَى اللَّهِ فَإِنَّهُ رَأْسُ الْأَمْرِ كُلِّهِ ...
منظور از مسکین و محبت به آنان

درس 84
13/11/84 (3 محرم 1427)
رسیدن به توحید و ولایت جز از راه ولی و اقتدا به او میسر نیست.
اقتدا به ولی و سختی آن
نشانه متول و اهل ولایت
اشاره: الست اولی بکم من انفسکم
محبت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)، جایگزین همه کمالات
راه رسیدن به ولایت و توحید
چگونگی تبعیت
علت ظهور خاندان پیامبر در طبیعت
معنای یطهرکم تطهیراً (احزاب، 33)
تحقق لا اله الا الله
وجود خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)، وسیله خروج از انانیت
انبیا، نماینده وجهی از وجوه خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
امتیاز آخر الزمان، حضور وجه و صاحب وجه
جلوه کامل توحید در حضرت اباعبدالله الحسین (سلام الله عليه)
امام حسین (سلام الله عليه)، فخر انبیا و جان اولیا
نهضت کربلا از ویژه‌ترین و بی‌نظیرترین نعمتهای ویژه الهی
خدای تعالی یک بار به کاملترین وجه خود را آشکار کرده است، آنهم در کربلا
یکی از اسرار روضه‌خوانی‌ها؛ توجه به تجلی خدا در کربلا
روضه‌خوانی رسمی و غیر رسمی و رسمی امام سجاد (سلام الله عليه) و 4 امام پس از او
اصل نهضت کربلا برای همواری راه ولایت و توحید
اشاره: ما اوذی نبی مثل ما اوذیت
اشاره: حسین منی و انا من حسین
ارتباط معرفت و محبت
معنای عارفاً بحقکم در زیارتها
اشاره: اگر محبت ما شدید، آماده سختی‌ها باشید.
شاهد روايي: والله البلاء و الفقر اسرع الی من احبنا ...

درس 85
27/11/84
لَا يَرْضَوْنَ مِنْ أَعْمَالِهِمُ الْقَلِيلَ وَ لَا يَسْتَكْثِرُونَ الْكَثِيرَ فَهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ وَ مِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ (3)
پارسایان از اعمال خود در هراسند.
شاهد روایی: یا ابامحمد ما هذا النفس العالی؟ ...
اهمیت ایمان
کمال آدمی در سه چیز است: ایمان، اخلاق، عمل
پرهیز از ناامیدی و قنوط
فضیلت صلوات
عظمت اشک برای سید الشهداء (سلام الله عليه)
شاهد روايي: اذا قال الرجل لاخیه المؤمن افّ ...
تفاوت زن و مرد
مراتب موجودات در عوالم مختلف
اشاره به اشاره‌های قرآن: انکِ من الخاطئین (يوسف، 29)
معنای اف
خاطره: از یکی از اساتید (مگس گرفتن)
چگونگی برخورد با مشکلات و سختی‌ها
اشاره: سخن افلوطین: به عالم چون نمایشنامه بنگرید.
پذیرش و تحمل سختی‌ها
شاهد روايي: صبّروا النفس فی الدنیا علی البلاء
خاطره: یکی از اساتید بی‌تکلف
نزد غنی فقر باید برد.
زین العابدین (سلام الله عليه)
گریه و ناله امیر مؤمنان (سلام الله عليه)
شاهد روايي: ای الاعمال افضل عندالله ...
معرفت خدا و رسول خدا و خاندان او (سلام الله عليهم) با هیچ عملی قابل مقایسه نیست.

درس 86
4/12/84
لَا يَرْضَوْنَ مِنْ أَعْمَالِهِمُ الْقَلِيلَ وَ لَا يَسْتَكْثِرُونَ الْكَثِيرَ فَهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ وَ مِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ (4)
حمل احسن اعمال بندگان خدا
در مواجهه با نفس، اصل بر اتهام نفس است.
شاهد روايي: والذین یؤتون آتوا و قلوبهم وجلة ...
عمل بدون ولایت و محبت بی‌ارزش است.
اجر دنیوی و اخروی مخترعان و مکتشفان
شرط رسیدن به سعادت ابدی؛ محبت و ولایت
شناخت وجود بسیط
انسان مظهر وجه بسیط است.
تبدیل سیئات به حسنات
پرهیز از زندگی تصنعی
مصاديق اضعف مأمومین
ضرورت سجده و خلوت در شبانه‌روز
اشاره: لان شکرتم لازیدنکم (ابراهيم، 7)
اهمیت شناخت نعمتهای الهی
خاطره‌ای از پدربزرگ (مدارا با گوسفندان)
علت چوپانی انبیا
نشانه‌های تقصیر محبت و ولایت
پرهیز از خود برتر بینی
مقام القاء (سحره فرعون)
اشاره: فاتبعونی یحببکم الله (آل عمران، 31)
معنای تبعیت از ولی خدا
مالکیت پدر و مادر نسبت به فرزند
حق خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
پرهیز از ریاست و موارد آن

درس 87
11/12/84

إِذَا زُكِّيَ أَحَدٌ مِنْهُمْ خَافَ مِمَّا يُقَالُ لَهُ فَيَقُولُ أَنَا أَعْلَمُ بِنَفْسِي مِنْ غَيْرِي وَ رَبِّي أَعْلَمُ بِي مِنِّي بِنَفْسِي اللَّهُمَّ لَاتُؤَاخِذْنِي بِمَا يَقُولُونَ وَ اجْعَلْنِي أَفْضَلَ مِمَّا يَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لِي مَا لَا يَعْلَمُونَ

مراتب مختلف نفس
تفاوت بدن و طبیعت شریف خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) با دیگران
نفوس قدسی
احاطه مراتب نفس بر یکدیگر و چگونگی آن
اشاره: ان النفس لامارة بالسوء (يوسف، 53)
دلایل نفی تعاریف دیگران توسط پارسا
خلاف ادب در مخاطبه الهی

اشاره‌ای به داستان حضرت یوسف (سلام الله عليه) و بیان توحید پیش از تعبیر خواب: (يا صاحِبَيِ السِّجْنِ أَ أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ؛ يوسف، 39)

برتری خدا و خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) از توصیف
انواع تعریف کردن دیگران نسبت به غیر
مراتب پوشش الهی
معنای شهادت در نماز میت (انا لانعلم منه الا خیراً)
شاهد روايي: ما من مؤمنین الا و بینهما حجاب ...
شاهد روايي: إِذَا قَالَ الرَّجُلُ لِأَخِيهِ أُفٍّ انْقَطَعَ مَا بَيْنَهُمَا مِنَ الْوَلَايَةِ ...
شاهد روايي: ابی الله ان یظنّ بالمؤمن الا خیراً ...
معنای زنده و مرده
شاهد روايي: ضع امر اخیک علی احسنه ...
خاطره: خدا شما را حفظ کند، از وسط نصف کند.
ازدواج و نصف شدن
شاهد روايي: إِذَا رَأَيْتُمْ أَحَدَ إِخْوَانِكُمْ فِي خَصْلَةٍ تَسْتَنْكِرُونَهَا مِنْهُ فَتَأَوَّلُوهَا سَبْعِينَ تَأْوِيلًا
بدن خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) اتم ابدان و مرتبه نازله نفس آنان است.
سر بیماری ظاهری خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) و اولیای الهی
شاهد روايي: احسن ظنک و لو بحجر ...
شاهد روايي: شَرُّ النَّاسِ الظَّانُّونَ وَ شَرُّ الظَّانِّينَ الْمُتَجَسِّسُونَ وَ شَرُّ الْمُتَجَسِّسِينَ الْقَوَّالُونَ وَ شَرُّ الْقَوَّالِينَ الْهَتَّاكُونَ
شاهد روايي: یا عبد الله هذا من النفاق ...

درس 88
18/12/84

ظهور اسم جلال و جمال الهی به همدیگر
اشاره: ان مع العسر یسراً
رقابت بین اسمای الهی
چشم زخم
کمال اولیای محمدیه (سلام الله عليهم)، کمال ذاتی بالفعل است که در طبیعت آشکار خواهد شد.
سرّ سختی و بلای انبیا بیش از دیگران
دخالت در حوزه کارهای خارق العاده
ورود متوالی و پشت سر هم بلا
اشاره: کم من ثناء جمیل لست اهلاً له نشرته (دعاي كميل)
حرز و یکی از معانی آن
اشاره: علم خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
اشاره: ما قتلوه و ما صلبوه (نساء، 157)
این فراز شاهد دیگری است بر درجه اول تقوا
رقابت شیطان با انسان
تغییر لحن خطبه
بیش از نیمی از معارف الهی در فصل اخیر و در بیان صفات متقین بیان شده است.
بیان تمام معارف الهی در هر عبارت ولی خدا و سوره‌های قرآن
لطافت در عبارت «انک تری»
خاطره: برخورد با یک پانکی
معنای دین دار
تجسم رفتار و اخلاق و افکار در قیامت
مؤمن و زرنگی
مغز و هویت آدمی دین فهمی است.
شاهد روايي: التفقه ثمن لکل غال ...
شاهد روايي: الْكَمَالُ كُلُّ الْكَمَالِ التَّفَقُّهُ فِي الدِّينِ وَ الصَّبْرُ عَلَى النَّائِبَةِ وَ تَقْدِيرُ الْمَعِيشَةِ
اهمیت صبر
معنای تقدیر معیشت
شاهد روايي: ... اعطهم علی الهجرة فی الدین
امام کاظم (سلام الله عليه)، نماینده ظهور عقل در خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)

درس 89
25/12/84
فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ قُوَّةً فِي دِينٍ (2)
اهمیت تفقه در دین
شرط شفاعت، پذیرش ولایت = فهم داشتن
اهمیت نیت در عمل
حقانیت حکومت اسلامی به ولایت الهی است.
معجزه: کارهای عادی و طبیعی عوالم بالاتر در عوالم پایینتر
مقصود از ظاهر شریعت، انضباط دادن و آمادگی برای تقوا
تفقه در مراتب مختلف دین
اشاره: فرمایش امام صادق (سلام الله عليه): کاش می‌توانستم جوانان شیعه را با تازیانه می‌زدم تا تفقه در دین داشته باشند.
اولین مرتبه تفقه، توجه به اشارات معارف دینی
اشاره: ماجرای آدم و حوا (سلام الله عليهما) (خطا و گناه آدم (سلام الله عليه))
شاهد روايي: ... ان الحکمة المعرفة و التفقه فی الدین ...
معنای خیر کثیر
شیطان و مرگ اولیای خدا
شاهد روايي: ایها الناس! طوبی لمن ... جالس اهل التفقه ...
شجره طوبی
اشاره‌ای به تواضع
اشاره: رحمة للعالمین
معنای مسکنت و استکانت
خاطره: احتیاج مالی به 20 تومان
شیاطین و ولی خدا
تکوین و تشریع یا شریعت و طریقت و حقیقت
تفاوت خطاب الهی با ملایکه و آدم (سلام الله عليه)

درس 90
24/1/85
فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ قُوَّةً فِي دِينٍ (3)
شرافت آدمی به تفقه در دین است.
اشاره: الرحمن علّم القرآن خلق الانسان
مراتب فهم دین
اشاره به تعریف انسان در یونان قدیم: «الانسان حیوان ناطق مائت»
معیار ارزشمندی علوم
شاهد روايي: وصیت امیر مؤمنان (سلام الله عليه) به کمیل (يَا كُمَيْلُ مَا مِنْ عِلْمٍ إِلَّا وَ أَنَا أَفْتَحُهُ وَ مَا مِنَ سِرٍّ إِلَّا وَ الْقَائِمُ ع يَخْتِمُهُ ...)
زیارت جامعه بیان وجهی از وجوه امیر مؤمنان (سلام الله عليه)
علت گفتن تکبیر قبل از زیارت جامعه
کسی توانایی توصیف وجود اقدس پیامبر (صلي الله عليه و آله) را ندارد.
معنای اینکه هر علمی از خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) گرفته شده است.
الحاق فرزند به پدر و مادر
معنای ظهور
ویژگی عصر ما و ظهور ویژگیهای آخر الزمان
بزرگترین سرّ، وجود حضرت ولی عصر (سلام الله عليه) است.
نقش معلم
خاطره: معلم شرح امثله
معنا و مصداق اخذ از خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
هدف و قلمرو دین

درس 91
31/1/85
فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ قُوَّةً فِي دِينٍ (4)
شاهد روايي: ادامه شرح وصیت امیر (سلام الله عليه) به کمیل
معنای به دست آوردن علم از خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) مظهر قدوسیت و سبوحیت
اشاره: رب تال القرآن و القرآن یلعنه
اهمیت انتخاب معلم
اشاره: انظر الی ما قیل و لاتنظر الی من قال
راه عضویت در خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
تفاوت مخاطب و کلام در احادیث
اهمیت شناخت متکلم در شناخت کلام
کمیل از اصحاب سرّ امیر مؤمنان (سلام الله عليه) است.
جامعیت کلام خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
خضراء الدمن (گل زباله دانی)
معنای منت
رحمة للعالمین
اشاره: آداب غذا خوردن
خاطره: خوردن خورده‌های نان
اشاره به آداب رفتار در خانواده

درس 92
7/2/85
فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ قُوَّةً فِي دِينٍ (5)
منظور از تفقه در دین، عمل نیست، علم است.
ویژگی عالم و تفاوت او با غیر عالم
حیثیتهای مختلف خلق خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
تفاوت خلق و عمل
اهل علم و اهل عمل و تفاوت آن دو
نشانه‌های تفقه
شاهد روايي: من علامات الفقه الْحِلْمُ وَ الْعِلْمُ وَ الصَّمْتُ
بلال و لکنت زبان او
اهمیت سکوت (صمت)
معنای صمت
ویژگی‌های سکوت (صمت)
شکوفایی، اقتضای ذاتی نفس است.
گفتگو و سخن گفتن از نیازهای اساسی انسان است.
مقام حبیب نتیجه ادب اوست.
اشاره: أدبنی ربی فأحسن تأدیبی
ویژگی افسانه‌ها و اسطوره‌ها
اشاره به افسانه مجسمه ساز
دل، هویت آدمی
معنای دماغ
خاطره: ژاپنی‌ها و اشاره به دماغ
مقام اصطفا
محبت و سوداگری
اولین مرتبه محبت حقیقی
نسبت تفقه و نبوت
مودة ذی القربی برای چیست؟
شاهد روايي: ... حلماء علماء کادوا من الفقه ان یکونوا انبیاء ...
تعارف و آشنایی در روابط اجتماعی

درس 93
14/2/85
فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ ... حَزْماً فِي لِينٍ وَ إِيمَاناً فِي يَقِينٍ
معنای حزم
شاهد روايي: ما الحزم؟
اهمیت مشورت
همه طبیعت و دنیا نسبت به داشته‌های مرتبه اول ایمان اندک است و به حساب نمی‌آید.
ویژگی مشاور
اشاره: اجعلنی علی خزائن الارض انی حفیظ علیم (يوسف، 55)
شاهد روايي: الحزم ان تستشیر ذوی الرأی ...
شاهد روايي: ... ان الحزم ان تتفقهوا
تفاوت قاعده عقلی، حکم شرعی و قاعده تجربی
اشاره: «با زنان مشورت نکنید» و معنای آن
اشاره: فبشر عباد الذین یستمعون القول و یتبعون احسنه (زمر، 18)
مراجعه به گوینده و گفته و موارد آن
معارف عقلی و فراتر از آن، نیازمند نقد سندی نیست.
اشاره: الرجال قوامون علی النساء
شاهد روايي: سألت الهادی (سلام الله عليه) عن الحزم ...
اهمیت تجارت و فعالیتهای اقتصادی با نیت درست
شاهد روايي: الحزم الوقوف عند الشبهة
معنای تجرّی و انقیاد
ادله سنن
تشخیص و عمل به مقتضای ایمان
تفاوت وجه نبوی و ولوی
شاهد روايي: ان الایمان افضل من الاسلام ...
شاهد روايي: الایمان فوق الاسلام بدرجة ...
شاهد روايي: ... التوکل علی الله و التسلیم علی الله

درس 94
21/2/85
فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ ... إِيمَاناً فِي يَقِينٍ
مراتب یقین
تفاوت حوزه تبلیغ نبی و امام
اشاره: الامام بمنزلة الکعبة توتی و لاتأتی
مراتب یقین در اسفار اربعه
تمسک آدم (سلام الله عليه) به خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) و اسرار آن
معنای تقاضای حضرت ابراهیم (سلام الله عليه) برای زنده کردن مردگان
اشاره: ابراهیم (سلام الله عليه) بت بزرگ را نشکست.
اشاره: علی (سلام الله عليه) بر شانه‌های نبی (صلي الله عليه و آله) رفت و بتها را شکست.
اشاره: همراهی موسی با خضر (سلام الله عليهما)
راه فهم مراتب یقین
صداقت در محبت خاندان پیامبر (سلام الله عليهم)
شاهد روايي: ما قسم فی الناس شئ اقل من الیقین ...
توکل و توسل بدون هم نمی‌شود.
مراتب تسلیم
شاهد روايي: لیس شئ الا و له حد ...
شاهد روايي: ان العمل الدائم القلیل علی الیقین ...
شاهد روايي: الزهد عشرة اجزاء ...

درس 95

28/2/85
حرصاً فی علم (1)
مراتب علم و ارزش آن
1ـ صور ادراکی ذهنی
2ـ علم اجتهادی
آفرینندگی نفس
3ـ علم حقیقی کشفی ارثی
اشاره: لا فرق بینک و بینهم الا انهم عبادک
مراتب پاک شدن
نفی منیّت و شکستن صولت نفس و راه آن
معنای حرص
شاهد روایی: امام صادق (سلام الله عليه): أُصُولُ الْكُفْرِ ثَلَاثَةٌ الْحِرْصُ وَ الِاسْتِكْبَارُ وَ الْحَسَدُ
شاهد روايي: مِنْ عَلَامَاتِ الشَّقَاءِ جُمُودُ الْعَيْنِ وَ قَسْوَةُ الْقَلْبِ وَ شِدَّةُ الْحِرْصِ فِي طَلَبِ الدُّنْيَا وَ الْإِصْرَارُ عَلَى الذَّنْبِ
گریه، نماد رقت قلب
نشانه‌های قساوت قلب
خاطره: سخن یکی از فامیلها درباره خانمها
سخن گفتن بر سر سفره
خاطره: غذا خوردن یکی از دانشجویان بر سر کلاس

درس 96

4/3/85
حرصاً فی علم (2)
علم، تنها راه رسیدن به مقصد نهایی
طهارت ذاتی
خمس و تطهیر در ظاهر و باطن شریعت
ولی معصوم منصوص را نمی‌توان نقادی کرد.
ولی معصوم، معیار حلال و حرام، کتاب الهی و خزائن علم الهی است.
قرآن دفعتاً نازل شده است.
تعدد و تغایر حیثیت در توحید: آری یا نه؟
آسمانها و زمینهای هفتگانه
مقام علو و دنو الهی
اشاره: ان تکفروا انتم و من فی الارض جمیعاً فان الله لغنی حمید (ابراهیم/8)
اشاره: تناكحوا تناسلوا تكثروا فإني أباهي بكم الأمم يوم القيامة و لو بالسقط
اشاره: من ذا الذی یقرض الله قرضاً حسناً ـ ان تنصروا الله ینصرکم
راه رسیدن به طهارت، علم و نفی منیت
شاهد روایی: ان الجبن و البخل و الحرص یجمعها سوء الظن
خاطره: عملیات خیبر
طبیعت و پیروی از ظاهر شریعت
تناکح اسماء
حبیب
خاطره: یادی از مرحوم آشتیانی
نسبت ندادن هیچ چیز به خود
نقد محتوایی روایات اصول کافی
شاهد روايي: امام صادق (سلام الله عليه): لاتحرص علی شئ لو ترکته لوصل الیک (مستدرك‏الوسائل 12 60)
حرص در علم، نشان بندگی و تقوا
نشانه‌های حرص در علم
مرگ در مسیر علم آموزی، شهادت است.
مطالعه روزانه واجب است.

درس 97
18/3/85
علماً فی حلم
علم در بردباری و بردباری در علم
آگاهی امام حسین (سلام الله عليه) و خاندان او (سلام الله عليهم) از شهادت و اسارت و حلیم بودن در علم
اقسام بردباری
نسبت تقوا و حکمت و اخلاق عملی
امر ولی خدا و حوزه تکوین و تشریع
عظمت حضور خاندان پیامبر (سلام الله عليهم) در حادثه کربلا
تقوا عبارت است از تسلیم بودن
ایمان، ثمره مشاهده یا شنیدن بینات است.
حلم پارسایان
عدم التفات به عمل گذشته
یکی از معانی توبه از توبه
بعضی توبه‌ها ذکر گناه است و مذموم
اهمیت استغفار و توبه بر اساس ظاهر شریعت
دعا و اجابت زمینه‌ساز انطباق اراده داعی بر اراده الهی
شاهد روايي: ضد العلم العجله و الجهل (الكافي 1 111)
معنای سفاهت
شاهد روايي: یا بنی ما الحلم؟ (مستدرك‏الوسائل 9 11)
مقصود از جهاد و جنگ
نفس مالک و نفس مملوک
شاهد روايي: امام صادق (سلام الله عليه): الحلم سراج الله ...( بحارالأنوار 68 422)
حشر همه اشیاء به سوی خدا