وجود و ماهیت رابطه لزومی دارند نه اتفاقی
اشراق پنجم - شاهد اول - مشهد اول
الخامس: ان بین الوجود والماهیةالموجودة به ملازمة عقلیّة لا صحابة بحسب الاتفاق فقط بل بمعنی المعهود بین الحکماء ولابدّ ان یکون احد المتلازمین تلازماً عقلیاً متحقاً بالاخر او هما متحققین جمیعاً بامر ثالث موقع الارتباط بینهما و الشق الثانی غیر الصحیح لان احدهما وهو الماهیة غیر مجعولة ولا موجودة فی نفسها لنفسها کما اقمنا البراهین علیه فی مقامه فیبقی الشق الاول .ثم لا یجوز أن یکون الماهیة مقتضیة للوجود والاّ لکانت قبل الوجود موجودة هذا محال.
هر گاه دو شیء تلازم داشته با شند ، باید یکی مستقل باشد ویکی وابسته ؛یکی اصل باشد ودیگری فرع واگر هر دو اصل باشند یا رابطه امکان بالقیاس - که حکایت از عدم رابطه بین دو شیء است - داشته باشند ، تلازم نخواهد بود.
الخامس: ان بین الوجود والماهیةالموجودة به ملازمة عقلیّة لا صحابة بحسب الاتفاق فقط بل بمعنی المعهود بین الحکماء ولابدّ ان یکون احد المتلازمین تلازماً عقلیاً متحقاً بالاخر او هما متحققین جمیعاً بامر ثالث موقع الارتباط بینهما و الشق الثانی غیر الصحیح لان احدهما وهو الماهیة غیر مجعولة ولا موجودة فی نفسها لنفسها کما اقمنا البراهین علیه فی مقامه فیبقی الشق الاول .ثم لا یجوز أن یکون الماهیة مقتضیة للوجود والاّ لکانت قبل الوجود موجودة هذا محال.
هر گاه دو شیء تلازم داشته با شند ، باید یکی مستقل باشد ویکی وابسته ؛یکی اصل باشد ودیگری فرع واگر هر دو اصل باشند یا رابطه امکان بالقیاس - که حکایت از عدم رابطه بین دو شیء است - داشته باشند ، تلازم نخواهد بود.
تعبیر فروع اصالت وجود در حکمت متعاليه تعبير عرفی است
نکته قابل توجه در مورد بحث فروع اصالت وجود اين است که اين بحث به صورت عرفی وبه تبع شيوه متداول ديگر مکاتب فلسفی مطرح می گردد ، بدين خاطر که حکمت متعاليه قائل به وحدت وجود است وتعدد مصاديق وجود را نمی پذيرد .اگر مصاديق وجود متعدد نباشد ،طبيعتاً بحث از يک معنايی يا چند معنايی وجود(اشتراک لفظی ومعنوی) مطرح نمی شود، در نتيجه لفظ وجود کاربردهای متعدد پيدا نمی کند واگر چنين شد ،بحث از تفاوت وتشکيک وجود نيز مطرح نمی شود ،بدين خاطر که تشکيک وجود در جايی مطرح می شود که اولاً مصاديق متعدد برای وجود فرض نمی شود وثانياً اين مصاديق متعدد ،باید مشخصات و مميزاتی داشته باشند و تمايز آنها نیز باید در وجود باشد .و از آنجا که حکمت متعاليه قائل به وحدت وجود است طرح اين گونه مباحث به عنوان فروع اصالت وجود ،جنبه عرفی وتبعی خواهد داشت. البته به خاطر شيوه خاص ملاصدرا در طرح نظرات خويش که نظر خود را صريحاً بيان نمی دارد ، چنين روشی مورد انتظار است.