چگونگي پيدايش صور خياليه و وهميه در ذهن

الاشراق التاسع
فی ذکر نمط الهامی ینکشف به کیفیة وجود الکلیات فی الذهن.........


در تببيين كيفيت به وجود آمدن صور جسمي و خيالي و وهمي چند نظريه وجود دارد.نظريه مؤلف بيان گرديد و آن اينكه نفس نسبت به صور علميه يا صور خياليه سمت فاعليت دارد. به عبارتي نفس خالق اين صور است نه قابل.يعني براي اشيايي كه قبلاً مشاهده كرده،صور تهايي در ذهن ايجاد مي كند و آنها را مي نگرد.
نظريه ديگر كه در مقابل نظر مؤلف است اين است كه نفس،سمت فاعليت و قابليت ندارد.طبق اين نظر،نفس به خاطر قابليت خويش و در ارتباط با اشياء خارجي،صور آن اشياءرا در خويش نمي پذيرد.اين مسئله خود به دو شاخه تقسيم مي شود:
نظريه اول اين است كه اشياء خارجي اين صورتها را در نفس ايجاد مي كنند.نظريه ديگر اين است كه اين ايجاد صورجسمي،خيالي و وهمي مربوط به فاعل هاي مجرد است.

ادامه مطلب...

الهیات بالمعنی الاخص :دلائل اثبات وجود واجب تعالی

الشاهد الثالث
فی الاشارة الی واجب الوجود و ما یلیق بجلاله و مرتبته و .......


1- اولین دلیل برای اثبات واجب تعالی مبتنی بر یک  پیش فرض است که آن نفی ایده آلیست یا قبول موجود یا موجوداتی در عالم است.
بیان این دلیل بدین قرار است که موجود به لحاظ ذهنی به دو قسم تقسیم می شود:
وجود واجب و وجود ممکن .
وجود واجب موجودی مستقل است که وابسته به شیء دیگری نیست و وجود ممکن وجودی وابسته و متعلق به غیر است .
در بیان ملاک وابستگی موجود به غیر چهار احتمال بیان شده است .
احتمال اول این است که موجود بدین خاطر وابسته به غیر است که "حادث" است یعنی وجودش بعد از عدمش است .به عبارتی سابقه عدمی دارد و همیشگی وقدیم نیست .بنابراین اولین ملاک وابستگی به غیر "حدوث" است.
احتمال دوم این است که وابستگی این موجود به غیر ، امکان ماهوی است . یعنی اینکه "ماهیت" دارد  و  نسبت ماهیت  به وجود و عدم یکسان است و برای خروج از حد استواء و وجود یافتن نیاز به علت دارد .
اینکه ملاک وابستگی به غیر "ماهیت " باشد خود به دو قسم تقسیم میشود . اول آنکه یک موجود به خاطر ماهیت داشتن محتاج به علت باشد و دیگر آنکه موجود به خاطر "امکان" ذاتی خود نیازمند به غیر باشد . گرچه در خارج همه موجودات ماهیت دار ممکن اند و همه موجودات ممکن ماهیت دارند و از جهت مصداقشان یکی هستند ولی در تحلیل ذهنی میتوان دو قسم در نظر گرفت .
احتمال سوم وابستگی موجود به غیر خود «وجود» آن است که  صدرا در کتابهای دیگرش  از آن به عنوان «امکان فقری» یا «فقر وجودی» یاد می کند.

ادامه مطلب...