این مجموعه شامل گفتارها و بیاناتی است که به صورت مناسبتی توسط استاد محترم ایراد شدهاند
(9) نشانههای عقل و عاقل در کلام امام کاظم علیه السلام
گفتارهای ماه مبارک رمضان 1436 ـ جلسه نهم ـ 10/ 4/ 94 ـ شب پانزدهم ماه رمضان
شرح اصول کافی (9)
نشانههای عقل و عاقل در کلام امام کاظم صلوات الله و سلامه علیه
[ادامه روایت 12] يَا هِشَامُ إِنَّ اللهَ تَعَالى يَقُولُ فِي كِتَابِهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لذِكرى لِمَن كانَ لهُ قَلبٌ يَعنِي عَقل وَ قَال وَ لقَد آتَينا لُقمانَ الحِكمَةَ قَال الفَهمَ وَ العَقل يَا هِشَامُ إِنَّ لُقمَانَ قَال لِابنِهِ تَوَاضَع لِلحَقِّ تَكُن أَعقَل النَّاسِ وَ إِنَّ الكَيِّسَ لدَى الحَقِّ يَسِيرٌ
عاقل در برابر حق متواضع است، چون حق و صدق، شامل گفتار، عقیده و اخلاق صادق، تجلیات خدای متعال هستند و همچنان که خدای متعال حق، ثابت، دائم و ضروری است، گزارهها، اخلاق و اعتقادات یا تکوین حق نیز بالتبع ثابت، دائم و ضروریاند
گردنکشی در برابر حق، نشان جهالت و سفاهت است
يَا بُنَيَّ إِنَّ الدُّنيَا بَحرٌ عَمِيقٌ قَد غَرِقَ فِيهَا عَالمٌ كَثِيرٌ فَلتَكُن سَفِينَتُكَ فِيهَا تَقوَى اللهِ وَ حَشوُهَا الإِيمَانَ وَ شِرَاعُهَا التَّوَكُّل وَ قَيِّمُهَا العَقل وَ دَلِيلُهَا العِلمَ وَ سُكَّانُهَا الصَّبرَ
اگر کسی بخواهد در بحر دنیا غرق نشود، باید عاقل باشد
يَا هِشَامُ إِنَّ لِكُلِّ شَيءٍ دَلِيلاً وَ دَلِيلُ العَقلِ التَّفَكُّرُ وَ دَلِيلُ التَّفَكُّرِ الصَّمتُ وَ لِكُلِّ شَيءٍ مَطِيَّةً وَ مَطِيَّةُ العَقلِ التَّوَاضُعُ وَ كَفَى بِكَ جَهلاً أَن تَركَبَ مَا نُهِيتَ عَنهُ يَا هِشَامُ مَا بَعَثَ اللهُ أَنبِيَاءَهُ وَ رُسُلهُ إِلى عِبَادِهِ إِلا لِيَعقِلُوا عَنِ اللهِ فَأَحسَنُهُمُ استِجَابَةً أَحسَنُهُم مَعرِفَةً وَ أَعلمُهُم بِأَمرِ اللهِ أَحسَنُهُم عَقلاً وَ أَكمَلُهُم عَقلاً أَرفَعُهُم دَرَجَةً فِي الدُّنيَا وَ الآخِرَةِ
يَا هِشَامُ إِنَّ لِلهِ عَلى النَّاسِ حُجَّتَينِ حُجَّةً ظَاهِرَةً وَ حُجَّةً بَاطِنَةً فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الأَنبِيَاءُ وَ الأَئِمَّةُ ع وَ أَمَّا البَاطِنَةُ فَالعُقُولُ
يَا هِشَامُ إِنَّ العَاقِل الذِي لا يَشغَلُ الحَلالُ شُكرَهُ وَ لا يَغلِبُ الحَرَامُ صَبرَهُ
يَا هِشَامُ مَن سَلطَ ثَلاثاً عَلى ثَلاثٍ فَكَأَنَّمَا أَعَانَ عَلى هَدمِ عَقلِهِ مَن أَظلمَ نُورَ تَفَكُّرِهِ بِطُولِ أَمَلِهِ وَ مَحَا طَرَائِفَ حِكمَتِهِ بِفُضُولِ كَلامِهِ وَ أَطفَأَ نُورَ عِبرَتِهِ بِشَهَوَاتِ نَفسِهِ فَكَأَنَّمَا أَعَانَ هَوَاهُ عَلى هَدمِ عَقلِهِ وَ مَن هَدَمَ عَقلهُ أَفسَدَ عَليهِ دِينَهُ وَ دُنيَاهُ
يَا هِشَامُ كَيفَ يَزكُو عِندَ اللهِ عَمَلُكَ وَ أَنتَ قَد شَغَلتَ قَلبَكَ عَن أَمرِ رَبِّكَ وَ أَطَعتَ هَوَاكَ عَلى غَلبَةِ عَقلِكَ
يَا هِشَامُ الصَّبرُ عَلى الوَحدَةِ عَلامَةُ قُوَّةِ العَقلِ فَمَن عَقَل عَنِ اللهِ اعتَزَل أَهل الدُّنيَا وَ الرَّاغِبِينَ فِيهَا وَ رَغِبَ فِيمَا عِندَ اللهِ وَ كَانَ اللهُ أُنسَهُ فِي الوَحشَةِ وَ صَاحِبَهُ فِي الوَحدَةِ وَ غِنَاهُ فِي العَيلةِ وَ مُعِزَّهُ مِن غَيرِ عَشِيرَةٍ
يَا هِشَامُ نَصبُ الحَقِّ لِطَاعَةِ اللهِ وَ لا نَجَاةَ إِلا بِالطَّاعَةِ وَ الطَّاعَةُ بِالعِلمِ وَ العِلمُ بِالتَّعَلُّمِ وَ التَّعَلُّمُ بِالعَقلِ يُعتَقَدُ وَ لا عِلمَ إِلا مِن عَالِمٍ رَبَّانِيٍّ وَ مَعرِفَةُ العِلمِ بِالعَقلِ
يَا هِشَامُ قَلِيلُ العَمَلِ مِنَ العَالِمِ مَقبُولٌ مُضَاعَفٌ وَ كَثِيرُ العَمَلِ مِن أَهلِ الهَوَى وَ الجَهلِ مَردُودٌ
يَا هِشَامُ إِنَّ العَاقِل رَضِيَ بِالدُّونِ مِنَ الدُّنيَا مَعَ الحِكمَةِ وَ لم يَرضَ بِالدُّونِ مِنَ الحِكمَةِ مَعَ الدُّنيَا فَلِذَلِكَ رَبِحَت تِجارَتُهُم
يَا هِشَامُ إِنَّ العُقَلاءَ تَرَكُوا فُضُول الدُّنيَا فَكَيفَ الذُّنُوبَ وَ تَركُ الدُّنيَا مِن الفَضلِ وَ تَركُ الذُّنُوبِ مِنَ الفَرضِ
يَا هِشَامُ إِنَّ العَاقِل نَظَرَ إِلى الدُّنيَا وَ إِلى أَهلِهَا فَعَلِمَ أَنَّهَا لا تُنَالُ إِلا بِالمَشَقَّةِ وَ نَظَرَ إِلى الآخِرَةِ فَعَلِمَ أَنَّهَا لا تُنَالُ إِلا بِالمَشَقَّةِ فَطَلبَ بِالمَشَقَّةِ أَبقَاهُمَا
يَا هِشَامُ إِنَّ العُقَلاءَ زَهِدُوا فِي الدُّنيَا وَ رَغِبُوا فِي الآخِرَةِ لِأَنَّهُم عَلِمُوا أَنَّ الدُّنيَا طَالِبَةٌ مَطلُوبَةٌ وَ الآخِرَةَ طَالِبَةٌ وَ مَطلُوبَةٌ فَمَن طَلبَ الآخِرَةَ طَلبَتهُ الدُّنيَا حَتَّى يَستَوفِيَ مِنهَا رِزقَهُ وَ مَن طَلبَ الدُّنيَا طَلبَتهُ الآخِرَةُ فَيَأتِيهِ المَوتُ فَيُفسِدُ عَليهِ دُنيَاهُ وَ آخِرَتَهُ
يَا هِشَامُ مَن أَرَادَ الغِنَى بِلا مَالٍ وَ رَاحَةَ القَلبِ مِنَ الحَسَدِ وَ السَّلامَةَ فِي الدِّينِ فَليَتَضَرَّع إِلى اللهِ عَزَّ وَ جَل فِي مَسأَلتِهِ بِأَن يُكَمِّل عَقلهُ فَمَن عَقَل قَنِعَ بِمَا يَكفِيهِ وَ مَن قَنِعَ بِمَا يَكفِيهِ استَغنَى وَ مَن لم يَقنَع بِمَا يَكفِيهِ لم يُدرِكِ الغِنَى أَبَداً
يَا هِشَامُ إِنَّ اللهَ حَكَى عَن قَومٍ صَالِحِينَ أَنَّهُم قَالُوا رَبَّنا لا تُزِغ قُلُوبَنا بَعدَ إِذ هَدَيتَنا وَ هَب لنا مِن لدُنكَ رَحمَةً إِنَّكَ أَنتَ الوَهَّابُ حِينَ عَلِمُوا أَنَّ القُلُوبَ تَزِيغُ وَ تَعُودُ إِلى عَمَاهَا وَ رَدَاهَا إِنَّهُ لم يَخَفِ اللهَ مَن لم يَعقِل عَنِ اللهِ وَ مَن لم يَعقِل عَنِ اللهِ لم يَعقِد قَلبَهُ عَلى مَعرِفَةٍ ثَابِتَةٍ يُبصِرُهَا وَ يَجِدُ حَقِيقَتَهَا فِي قَلبِهِ وَ لا يَكُونُ أَحَدٌ كَذَلِكَ إِلا مَن كَانَ قَولُهُ لِفِعلِهِ مُصَدِّقاً وَ سِرُّهُ لِعَلانِيَتِهِ مُوَافِقاً لِأَنَّ اللهَ تَبَارَكَ اسمُهُ لم يَدُل عَلى البَاطِنِ الخَفِيِّ مِنَ العَقلِ إِلا بِظَاهِرٍ مِنهُ وَ نَاطِقٍ عَنهُ
يَا هِشَامُ كَانَ أَمِيرُ المُؤمِنِينَ ع يَقُولُ مَا عُبِدَ اللهُ بِشَيءٍ أَفضَل مِنَ العَقلِ وَ مَا تَمَّ عَقلُ امرِئٍ حَتَّى يَكُونَ فِيهِ خِصَالٌ شَتَّى الكُفرُ وَ الشَّرُّ مِنهُ مَأمُونَانِ وَ الرُّشدُ وَ الخَير مِنهُ مَأمُولانِ وَ فَضلُ مَالِهِ مَبذُولٌ وَ فَضلُ قَولِهِ مَكفُوفٌ وَ نَصِيبُهُ مِنَ الدُّنيَا القُوتُ لا يَشبَعُ مِنَ العِلمِ دَهرَهُ الذُّلُّ أَحَبُّ إِليهِ مَعَ اللهِ مِنَ العِزِّ مَعَ غَيرِهِ وَ التَّوَاضُعُ أَحَبُّ إِليهِ مِنَ الشَّرَفِ يَستَكثِرُ قَلِيل المَعرُوفِ مِن غَيرِهِ وَ يَستَقِلُّ كَثِيرَ المَعرُوفِ مِن نَفسِهِ وَ يَرَى النَّاسَ كُلهُم خَيراً مِنهُ وَ أَنَّهُ شَرُّهُم فِي نَفسِهِ وَ هُوَ تَمَامُ الأَمرِ
يَا هِشَامُ إِنَّ العَاقِل لا يَكذِبُ وَ إِن كَانَ فِيهِ هَوَاهُ
يَا هِشَامُ لا دِينَ لِمَن لا مُرُوَّةَ لهُ وَ لا مُرُوَّةَ لِمَن لا عَقل لهُ وَ إِنَّ أَعظَمَ النَّاسِ قَدراً الذِي لا يَرَى الدُّنيَا لِنَفسِهِ خَطَراً أَمَا إِنَّ أَبدَانَكُم ليسَ لهَا ثَمَنٌ إِلا الجَنَّةُ فَلا تَبِيعُوهَا بِغَيرِهَا
يَا هِشَامُ إِنَّ أَمِيرَ المُؤمِنِينَ ع كَانَ يَقُولُ إِنَّ مِن عَلامَةِ العَاقِلِ أَن يَكُونَ فِيهِ ثَلاثُ خِصَالٍ يُجِيبُ إِذَا سُئِل وَ يَنطِقُ إِذَا عَجَزَ القَومُ عَنِ الكَلامِ وَ يُشِيرُ بِالرَّأيِ الذِي يَكُونُ فِيهِ صَلاحُ أَهلِهِ فَمَن لم يَكُن فِيهِ مِن هَذِهِ الخِصَالِ الثَّلاثِ شَيءٌ فَهُوَ أَحمَقُ إِنَّ أَمِيرَ المُؤمِنِينَ ع قَال لا يَجلِسُ فِي صَدرِ المَجلِسِ إِلا رَجُلٌ فِيهِ هَذِهِ الخِصَالُ الثَّلاثُ أَو وَاحِدَةٌ مِنهُنَّ فَمَن لم يَكُن فِيهِ شَيءٌ مِنهُنَّ فَجَلسَ فَهُوَ أَحمَقُ
وَ قَال الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ ع إِذَا طَلبتُمُ الحَوَائِجَ فَاطلُبُوهَا مِن أَهلِهَا قِيل يَا ابنَ رَسُولِ اللهِ وَ مَن أَهلُهَا قَال الذِينَ قَصَّ اللهُ فِي كِتَابِهِ وَ ذَكَرَهُم فَقَال إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الأَلبابِ قَال هُم أُولُو العُقُولِ
وَ قَال عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ ع مُجَالسَةُ الصَّالِحِينَ دَاعِيَةٌ إِلى الصَّلاحِ وَ آدَابُ العُلمَاءِ زِيَادَةٌ فِي العَقلِ وَ طَاعَةُ وُلاةِ العَدلِ تَمَامُ العِزِّ وَ استِثمَارُ المَالِ تَمَامُ المُرُوءَةِ وَ إِرشَادُ المُستَشِيرِ قَضَاءٌ لِحَقِّ النِّعمَةِ وَ كَفُّ الأَذَى مِن كَمَالِ العَقلِ وَ فِيهِ رَاحَةُ البَدَنِ عَاجِلاً وَ آجِلاً
يَا هِشَامُ إِنَّ العَاقِل لا يُحَدِّثُ مَن يَخَافُ تَكذِيبَهُ وَ لا يَسأَلُ مَن يَخَافُ مَنعَهُ وَ لا يَعِدُ مَا لا يَقدِرُ عَليهِ وَ لا يَرجُو مَا يُعَنَّفُ بِرَجَائِهِ وَ لا يُقدِمُ عَلى مَا يَخَافُ فَوتَهُ بِالعَجزِ عَنهُ
نشانههای عقل و عاقل در کلام امام کاظم صلوات الله و سلامه علیه
نشانه عاقل، تفکر است
سخن گفتن و سکوت لازم
تواضع عقل را به مقصد میرساند
عقل، تفکر، سکوت و تواضع نباید از هم جدا شوند
معنای آرزوی دراز
معنای مشغول بودن قلب و غفلت از امر الهی
صبر بر تنهایی، نشانه قوت عقل است
معلم نقش ویژهای در تعلم دارد
نشانه جوانمردی
کمال عقل این است که کسی را اذیت نکنیم
(10) عقل و حجاب علمی و راه رهایی از آن
گفتارهای ماه مبارک رمضان 1436 ـ جلسه دهم ـ 11/ 4/ 94 ـ شب شانزدهم ماه رمضان
شرح اصول کافی (10)
عقل و حجاب علمی و راه رهایی از آن
[روایت 13] قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ صلوات الله و سلامه علیه الْعَقْلُ غِطَاءٌ سَتِيرٌ وَ الْفَضْلُ جَمَالٌ ظَاهِرٌ فَاسْتُرْ خَلَلَ خُلُقِكَ بِفَضْلِكَ وَ قَاتِلْ هَوَاكَ بِعَقْلِكَ تَسْلَمْ لَكَ الْمَوَدَّةُ وَ تَظْهَرْ لَكَ الْمَحَبَّةُ.
اگر سَتیر را به معنای فاعلی بدانیم، نقایص خَلقی و خُلقی عاقل از چشمها پوشیده میماند؛ هرچند که نقایص و عقل دارای مراتب مختلفند
به معنای دقیقتر اگر ستیر را به معنای مفعولی بدانیم، عقل حجاب کمالات است.
چه چیز میتواند حجاب عقل را از میان بردارد؟
سرّ توبیخ انبیا در بعضی از آیات قرآن
اعظمِ حجب ظلمانی، عبارت است از حجاب علمی حصولی
کمالات عقل و توجه به آن، باعث اغترار نفس میشود و آن را تبدیل به بتی میکند که گذر از آن به آسانی نمیشود
توجه به فقر وجودی و توحید فاعلی برای متوقف نشدن در مرتبه علم و اقتدار نفسانی بسیار سودمند است
لطف و عنایت خدای متعال میتواند کسی را که به مرتبه علم رسانده است، با عنایت اشد و اتم از آن، از مرتبه علم عبور دهد و به مراتب و کمالات دیگر برساند
معنای سوم ستیر، این است که عقل در همه انسانها وجود دارد و مستور غرایز و قوای نفسانی است
پس بنابر سه معنای گفته شده، عقل یا غطاء نقایص است، یا غطاء کمالات و یا مستور غرایز
سرّ اینکه عقل در انبیا شناخته شده نیست و خلق عقل آنها را نمیشناسند، این است که وحی الهی چنان در آنان برای خلق عیان و آشکار است که خیال میکنند عقل آنان مانند سایر مردمان است
آنچه پیامبر ارایه میکند، چه از وحی باشد و چه از عقل، خارق العاده و قابل تحدی است
کمالات اخلاقی، کمالات نفسانی از حیث تدبیر بدن است
عقل جمال باطن و فضل جمال ظاهر است
رابطه عقل و هوی و هوس، رابطه مقاتله و جنگ دوسویه است
کنترل غرایز به وسیله عقل است چنانکه تضعیف عقل بهواسطه غرایز است، بنابراین «غطاء ستیر» به معنای مستور غرایز بودن (معنای سوم) است
مودت، عبارت است از محبت ثابت دائم
حدیث 14، حدیث جنود عقل و جهل و بسیار مفصل است و در اینجا به آن نمیپردازیم
[حدیث 15] عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله و سلامه علیه قَالَ: مَا كَلَّمَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم الْعِبَادَ بِكُنْهِ عَقْلِهِ قَطُّ وَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ إِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ أُمِرْنَا أَنْ نُكَلِّمَ النَّاسَ عَلَى قَدْرِ عُقُولِهِمْ.
پیامبران برای اینکه پیام الهی را به خلق منتقل کنند باید با خلق یک وجه مشترک داشته باشند تا مفاهمه میان آنها امکانپذیر باشد که آن حد مشترک عقل عامه مردم است، نه عقل پیامبر
اشارهای به معنای «انّما انا بشر مثلکم»
مماثلت بدون مشارکت امکانپذیر نیست
اشاره به آیه «و یطعمون الطعام علی حبه مسکیناً و یتیماً و اسیراً» و اخلاق ویژه قرآنی امیر المؤمنین صلوات الله و سلامه علیه
معنای کنه: 1ـ حقیقت و هویت 2ـ نهایت
«ال» در العباد قطعاً به معنای استغراق نیست و مقصود عموم مردم است
چرا پیامبر با کنه عقلش با کسی سخن نگفته است؟
(11) چرا پیامبر (ص) با کنه عقلش با کسی سخن نگفته است
گفتارهای ماه مبارک رمضان 1436 ـ جلسه یازدهم ـ 12/ 4/ 94 ـ شب هفدهم ماه رمضان
شرح اصول کافی (11)
چرا پیامبر (ص) با کنه عقلش با کسی سخن نگفته است
[ادامه حدیث 15] قَالَ رَسُولُ اللَّهِ إِنَّا مَعَاشِرَ الأَنبِيَاءِ أُمِرنَا أَن نُكَلِّمَ النَّاسَ عَلَى قَدرِ عُقُولِهِم
وجه اینکه پیامبر با کنه عقلش با کسی سخن نگفته است.
1ـ عامه مردم توانایی فهم حقایق را آنگونه که اندازه عقل پیامبر است، ندارند.
عامه مردم وقتی سخنی را نفهمند، عموماً حمل بر بیمعنایی کلام متکلم میکنند
اشارهای به مناظره راسل و کاپلستون
2ـ در خیلی از موارد، مخاطب دچار سوء فهم میشود، بهویژه در نسلهای بعدی و ثانیاً مخاطب چنان دقت ندارد که فهم خویش را ارزیابی کند
3ـ برخی از کسانی که میفهمند، مورد سوء استفاده قرار میدهند؛ که تاریخ انسانها را رقم میزند
مصادیقی از سوء استفاده از فهم در تاریخ
4ـ تکلیف خلق سنگینتر میشود و در این صورت توانمندی نفسانی بیشتری برای انجام آن نیاز است که اکثر مردم به دنبال آن نیستند، بلکه بیشتر به دنبال تأمین غرایز هستند
اکثریت انسانها حتی مؤمنان به دنبال تأمین نیازهای اینجا و اکنون و غرایز خود هستند
5ـ اگر پیامبر با کنه عقل خود سخن بگوید، باید خلق نیز با کنه عقل خود دریافت کند، که چنین چیزی موجود نیست.
6ـ حتی اگر مخاطب با کنه عقل خود دریافت کند، تفاوت آن با کنه عقل پیامبر بینهایت است؛ چرا که پیامبر اهل نهایت است و مخاطب اهل بدایت.
هیچ چیز را نباید در دست نااهل قرار داد؛ چه علم، چه عمل، چه مال و چه هر چیز دیگر
نشر علوم برای نااهل مانند آویختن درّ و یاقوت به گردن خوک است
تعبیر خواب از علوم الهی است و با تجربه و مطالعه بهدست نمیآید
شواهد روایی در باره قرار ندادن علوم در دست نااهل:
1ـ قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: لاتؤتوا الحکمۀ غیر اهلها فتضلّوها و لاتمنعوا اهلها فتظلموها[1]
ضرری که بچهای برساند، از محرمات الهی است که بر عهده پدر و مادر است و با عذرخواهی نیز حل نمیشود و باید جبران خسارت کنند
ایجاد مزاحمت برای دیگران، حرام مسلّم است
2ـ قال امیرالمؤمنین صلوات الله و سلامه علیه إِنَّ هَاهُنَا لَعِلماً جَمّاً لو وجدت لها حملۀ[2]
3ـ امام زین العابدین صلوات الله و سلامه علیه: انی لاکتم من علمی جوهرۀ[3]
4ـ سَمِعتُ أَبَا عَبدِ اللَّهِ صلوات الله و سلامه علیه يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَيَّرَ أَقوَاماً بِالإِذَاعَة فِي قَولِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِذا جاءَهُم أَمرٌ مِنَ الأَمنِ أَوِ الخَوفِ أَذاعُوا بِهِ فَإِيَّاكُم وَ الإِذَاعَةَ.[4]
5ـ امام صادق صلوات الله و سلامه علیه قَالَ: مَن أَذَاعَ عَلَينَا حَدِيثَنَا فَهُوَ بِمَنزِلَةِ مَن جَحَدَنَا حَقَّنَا قَالَ وَ قَالَ لِمُعَلَّى بنِ خُنَيسٍ المُذِيعُ حَدِيثَنَا كَالجَاحِدِ لَهُ[5]
برخی از عرفا: افشاء السر الربوبیۀ کفر ـ حق الاسرار صونها عن الاغیار
[حدیث16] قَالَ أَمِيرُ المُؤمِنِينَ صلوات الله و سلامه علیه إِنَّ قُلُوبَ الجُهَّالِ تَستَفِزُّهَا الأَطمَاعُ وَ تَرتَهِنُهَا المُنَى وَ تَستَعلِقُهَا الخَدَائِع.[6]
[1]ـ شرح اصول کافی (صدرا)، ج1، ص539.
[2]ـ همان، 540.
[3]ـ مجموعه رسائل در شرح احاديثى از كافى، ج2، ص 219.
[4]ـ کافی، ج2، 369.
[5]ـ همان، 370.
[6]ـ دلهاى نادانان را طمعها از جا برميكنند و آرزوهاى بىجا در گروشان ميگذارند و نيرنگها به دامشان مياندازند؛ کافی، ج1، ص23.
(12) محبت خدای متعال؛ اساس اخلاق قرآنی
گفتارهای ماه مبارک رمضان 1436 ـ جلسه دوازدهم ـ 13/ 4/ 94 ـ شب هجدهم ماه رمضان
شرح اصول کافی (12)
محبت خدای متعال؛ اساس اخلاق قرآنی
[روایت 17] قَالَ أَبُو عَبدِ اللَّهِ صلوات الله و سلامه علیه أَكمَلُ النَّاسِ عَقلاً أَحسَنُهُم خُلُقاً.
معنای حسن خلق:
1ـ اجتماع فضایل اخلاقی و دور بودن از رذایل اخلاقی و به تعبیر دیگر، دست یافتن به حد وسط بین کمالات و نقایص قوای سهگانه
2ـ خوش برخورد بودن و ارتباط صمیمانه و دوستانه داشتن با مردم. معنای دوم از مصادیق و لوازم معنای اول است
اقسام اخلاق و معنای حسن خلق بر اساس هر کدام:
1ـ اخلاق فضیلتگرا: غرایز انسان یک جهت افراط دارد و یک جهت تفریط. اگر جهت افراط و تفریط کنار زده شود و حد وسط حاکم شود، عدالت در بین قوا برقرار خواهد شد.
هرچه عقل بیشتر، علم بیشتر و تشخیص افراط و تفریط و حد وسط و نگهداری حد وسط بیشتر خواهد بود و کنترل غرایز بهتر انجام میشود
تسلیم قوای غضبیه و شهویه در برابر عقل چه زمانی رخ میدهد؟
بر اساس اخلاق فضیلتگرا، هرچه کنترل عقل نسبت به قوا بیشتر باشد، حسن خلق بیشتر تحقق دارد
2ـ اخلاق غایتگرا: انسان بهگونهای قوای خود را کنترل کند که در منزل نهایی بیشترین آرامش، آسایش و کمال را داشته باشد.
3ـ اخلاق وظیفهگرا: همین اندازه که وظیفه شناخته و بدان عمل شود، حسن خلق تحقق یافته است؛ هرچند از لحاظ اجتماعی موفق نباشد
4ـ اخلاق منفعتگرا: هرچه عقل بیشتر، منفعت بیشتر و در این صورت حسن خلق بیشتر
5ـ اخلاق پیامبرانه یا اخلاق قرآنی (به تعبیر علامه طباطبایی قدس سره)
نمونهای از اخلاق قرآنی: آیه «یطعمون الطعام علی حبه مسکیناً و یتیماً و اسیراً»
عصر امام زین العابدین صلوات الله و سلامه علیه سختترین دوره ائمه شیعه بود
اشارهای به سیره و اخلاق امام سجاد صلوات الله و سلامه علیه
برای انبیا بردن نام خدا در برابر هرگونه سختی میارزد
اشاره: ارتد الناس بعد النبی الا ثلاث
اساس اخلاق قرآنی، محبت و عشق به خدای متعال است و حب شئ، مستلزم حب لوازم آن است
حداقل محبت به خدای متعال آن است که به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست
همه موجودات عین فقر و عین ربط به خدای متعال هستند و فقیر و فقیرتر نداریم
کمالات موجودات، ظل کمالات خداست، بنابراین عاقل میان فعل خدا و خدا سرگردان نمیشود و توجهش به محبت خدا و لوازم آن است و بنابراین سهم او از حسن خلق بیشتر است
[روایت 18] عَن أَبِي هَاشِمٍ الجَعفَرِيِّ قَالَ: كُنَّا عِندَ الرِّضَا صلوات الله و سلامه علیه فَتَذَاكَرنَا العَقلَ وَ الأَدَبَ فَقَالَ يَا أَبَا هَاشِمٍ العَقلُ حِبَاءٌ مِنَ اللَّهِ وَ الأَدَبُ كُلفَةٌ فَمَن تَكَلَّفَ الأَدَبَ قَدَرَ عَلَيهِ وَ مَن تَكَلَّفَ العَقلَ لَم يَزدَد بِذَلِكَ إِلا جَهلاً
ادب: تعلیم و تزکیه نفس برای رسیدن به کمالی از کمالات؛ آداب اجتماعی از لوازم آن است.
خوش سلیقه بودن در آراستگی ظاهری و استفاده از لباس و رنگهای مختلف، امر پسندیده و دینی است
آداب اجتماعی بدون تعلیم امکانپذیر نیست
لزوم پرهیز از تکلف
زیر مجموعه ها
4 شب قدر
261 شرح اصول کافی
39 مناسبتی
7 بیان یکی از وجوه مظلومیت خاندان پیامبر
بیانات محرم 1438 ـ 1395 شمسی
4 شرح حدیث عنوان بصری
در سال 1381 شمسی استاد محترم طی چند جلسه به شرح بخشی از حدیث عنوان بصری پرداختند.
4 عید
6 نقش نهضت کربلا در وصول به توحید
نقش نهضت کربلا در وصول به توحید
گفتارهای ماه صفر 1439
5 نگاهی دیگر به اهداف نهضت کربلا
استاد محترم در شبهای دهه اول محرم 1399، طی 5 جلسه در مسجد 14 معصوم ابرسج شاهرود به بحث و بررسی اهداف و عوامل نهضت حسینی در کربلا از نگاهی دیگر پرداختهاند.